Θεραπεία για τις… ασθένειες του ΕΣΥ

/0 Comments/in /by

Δημιουργήθηκε για να εξασφαλίσει την ισότιμη πρόσβαση των πολιτών στις δομές υγείας και την άσκηση ιατρικής που θα καθορίζεται από όσα χρειάζονται για την περίθαλψη του ασθενούς, όχι από την οικονομική του κατάσταση. Από το ξεκίνημά του, τα εμπόδια ήταν πολλά. Ο Παρασκευάς Αυγερινός, πρώην υπουργός Υγείας και κύριος εισηγητής του ιστορικού νόμου 1397 με τον οποίο θεσμοθετήθηκε το Εθνικό Σύστημα Υγείας το 1983, αποκαλύπτει στο βιβλίο του «Η αλλαγή τελείωσε νωρίς» (Εστία, 2013) τις μάχες που έδωσε για να ψηφιστεί ο νόμος και τις αντιδράσεις που αντιμετώπισε ακόμη και από «συντρόφους» του στο ΠΑΣΟΚ.

«Η εφαρμογή ενός διαρθρωμένου ΕΣΥ συγκρούεται αναπόφευκτα με εγκατεστημένα συμφέροντα, που προσπαθούν να αποτρέψουν ριζοσπαστικές και ανθρωποκεντρικές παρεμβάσεις», γράφει.

Τριάντα επτά χρόνια μετά, η χώρα διαθέτει ένα δίκτυο σύγχρονων νοσοκομείων, εξειδικευμένων μονάδων και υπηρεσιών με υψηλού επιπέδου επιστημονικό, νοσηλευτικό, τεχνικό και διοικητικό προσωπικό. Ομως, παρά τις νομοθετικές και διαρθρωτικές παρεμβάσεις που κατά καιρούς έγιναν, εξακολουθεί να εμφανίζει σοβαρά προβλήματα – στην οργάνωση, στη λειτουργία και, εντέλει, στην αποτελεσματικότητά του. Στη διάρκεια της δεκαετούς κρίσης, στα θεσμικά «κουσούρια» του ΕΣΥ (κομματική λογική, οργανωτική ανεπάρκεια, απουσία μηχανισμών ελέγχου, έλλειψη αξιολόγησης στελεχών) προστέθηκε η οικονομική δυσπραγία (υποχρηματοδότηση, ελλείψεις σε υγειονομικό προσωπικό, φάρμακα και αναλώσιμα).

Κι έπειτα ενέσκηψε ο κορωνοϊός. Το ΕΣΥ άντεξε την πίεση, οι άνθρωποί του είναι πλέον οι «ήρωες πίσω από τις μάσκες». «Η ανταμοιβή τους είναι αξιακή μας υποχρέωση», δήλωσε την περασμένη Κυριακή στην «Κ» ο υπουργός Υγείας, Βασίλης Κικίλιας. «Με απόφαση του πρωθυπουργού, έχουν λάβει έκτακτη οικονομική ενίσχυση, ενώ μελετώνται και άλλοι τρόποι επιβράβευσής τους». Μια έκτακτη οικονομική ενίσχυση είναι κάτι – το ελάχιστο που οφείλει η πολιτεία σε όσους ξεπέρασαν τον εαυτό τους και τις αντοχές τους για να προσφέρουν σε αυτόν τον «πόλεμο». Ομως η πρόκληση είναι άλλη: να χτυπηθεί η παθογένεια του ΕΣΥ –η οποία δεν μπόρεσε να θεραπευθεί μέσα από τις μεταρρυθμίσεις που επιχειρήθηκαν μέχρι σήμερα– στον πυρήνα της. Ωστε να είναι το ΕΣΥ έτοιμο να αντιμετωπίσει όχι μόνον το πιθανό δεύτερο κύμα της COVID-19 ή την επόμενη πανδημία, αλλά να ανταποκριθεί στις ανάγκες του ελληνικού λαού, όπως οφείλει, τις επόμενες δεκαετίες.

Ζητήσαμε από τέσσερις ανθρώπους που το γνωρίζουν καλά να μας πουν τι θα άλλαζαν. Την ανάγκη να υπάρξει «ανανέωση του προσωπικού, ώστε να εμπλουτιστεί με νεότερες γενιές, που θα συνεισφέρουν σε γνώση και τεχνογνωσία», τονίζει η Αναστασία Κοτανίδου, καθηγήτρια Πνευμονολογίας – Εντατικής Θεραπείας στην Ιατρική Σχολή του ΕΚΠΑ. Για «ανακατανομή πόρων και δυνατοτήτων» κάνει λόγο ο Βασίλειος Μπέκος, διευθυντής Μονάδας Εντατικής Θεραπείας στο Ναυτικό Νοσοκομείο Αθηνών και στη Βιοκλινική Αθηνών. «Ανθρωπισμός, δικαιοσύνη, οικονομία, ετοιμότητα, όλα να εξυπηρετούνται από ένα σύστημα υγείας που θα λειτουργεί σαν δίχτυ ασφαλείας για όλους, ειδικά τους πιο ευάλωτους», λέει ο Γεώργιος Χρούσος, ομότιμος καθηγητής Παιδιατρικής και Ενδοκρινολογίας στο ΕΚΠΑ. «Το πρόβλημα δεν είναι εύκολο», αναγνωρίζει ο πρώην υπουργός Υγείας Αλέκος Παπαδόπουλος, «αλλά τώρα πια πρέπει να επιλυθεί. Με βάση τις σημερινές ανάγκες και όχι με τις αναμνήσεις, τις φοβίες και τις εμμονές της γενιάς μας, που ακόμη μας κατατρύχουν».

Αλέκος Παπαδόπουλος*: Να αλλάξει το παρωχημένο οργανωτικό

Πέρασαν τριάντα έξι χρόνια από την ίδρυση του ΕΣΥ και είκοσι από το σχετικά σύντομο πέρασμά μου από το υπουργείο Υγείας. Παρακολουθώντας τις εξελίξεις στον χώρο της υγείας από ψύχραιμη απόσταση, καταλήγω στα εξής:

Εγιναν πολλές βελτιώσεις στο σύστημα, κυρίως στις κτιριακές υποδομές και στην προμήθεια σύγχρονου ιατροτεχνολογικού εξοπλισμού. Μπορεί να διακρίνει κανείς και άλλες σημαντικές βελτιώσεις και σοβαρές προσπάθειες από όλες τις κυβερνήσεις. Παρ’ όλα αυτά, το ΕΣΥ δεν προχώρησε και δεν προσαρμόστηκε.

Το κυριότερο πρόβλημα του τομέα υγείας στη χώρα μας είναι το παρωχημένο οργανωτικό. Αυτό προέκυψε από την έλλειψη σαφούς φιλοσοφίας και ενός πνεύματος που να καθοδηγεί τον αέναο εκσυγχρονισμό του συστήματος. Ενα πνεύμα που θα διέλυε τις καθηλωτικές μεταπολιτευτικές εμμονές και τα φωλιασμένα στερεότυπα που γεννήθηκαν σε άλλες πολιτικές και κοινωνικές ατμόσφαιρες.

Η ανασυγκρότηση του ΕΣΥ πρέπει να αρχίσει και να ολοκληρωθεί το συντομότερο. Οι δημογραφικές εξελίξεις τα αμέσως επόμενα χρόνια θα ασκήσουν μεγαλύτερη πίεση στα συστήματα υγείας από ό,τι στα συστήματα συντάξεων. Τότε θα χρειαστεί σημαντική αύξηση των κρατικών δαπανών για την υγεία. Ας μην αυτοπαρηγορούμαστε λόγω κορωνοϊού. Η όποια αύξηση κρατικών δαπανών για την υγεία, με το σημερινό σύστημα, δεν πρόκειται να οδηγήσει σε κάποιο ουσιαστικό αποτέλεσμα βελτίωσης των παρεχομένων υπηρεσιών. Ενώ, αντίθετα, μια εκ βάθρων ανασυγκρότηση του συστήματος μπορεί να οδηγήσει σε θεαματικές βελτιώσεις απόδοσης, με σχεδόν τα ίδια επίπεδα χρηματοδότησης.

10 απαραίτητες τομές

Εντελώς ενδεικτικά θα έπρεπε:

• Να υιοθετηθεί αρχή ότι τα Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου είναι σε ένα βαθμό κατάλληλα για την άσκηση εποπτείας ή αναδιανεμητικών λειτουργιών αλλά όχι παραγωγικών διαδικασιών.

• Να ενισχυθεί ο εποπτικός και επιτελικός ρόλος του υπουργείου Υγείας με στόχο τη διασφάλιση της δημόσιας υγείας, τη θέσπιση αυστηρών μηχανισμών εποπτείας και πιστοποιήσεων των προσφερομένων υπηρεσιών από κρατικούς και ιδιωτικούς φορείς. Αυτό απαιτεί ένα σύγχρονο, ολιγομελές υπουργείο για την παραγωγή μόνο πολιτικών υγείας (policies) με περίπου 200 εξειδικευμένους υπαλλήλους και μόνο περίπου 20 κλασικούς διοικητικούς υπαλλήλους, όπως συμβαίνει σήμερα παντού.

• Για τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας των κρατικών νοσοκομείων να μετατραπούν σε Νομικά Πρόσωπα Ιδιωτικού Δικαίου, μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, με εγκατάσταση σύγχρονων λογιστηρίων, συστημάτων διοικητικής πληροφόρησης και εταιρικής διακυβέρνησης. Να επανέλθουν, αντί των σημερινών Δ.Σ., συμβούλια διοίκησης με μέλη μέσα από τα στελέχη των νοσοκομειακών ιδρυμάτων και επιλογές πραγματικών μάνατζερ και όχι εμβαπτισμένων.

• Να δημιουργηθούν ισχυρές περιφερειακές διοικήσεις υγείας.

• Να καθιερωθεί νέο σύστημα αξιοπρεπών αμοιβών με κριτήρια απόδοσης.

• Να καταργηθούν τα κρατικά τιμολόγια για τα νοσήλια και να γίνει πλήρης εφαρμογή πληρωμών με βάση τα DRGs.

• Οι προσωπικοί γιατροί να λειτουργούν ως gate keepers και η πρόσβαση των ασθενών στις υπηρεσίες υγείας να γίνεται μέσω ηλεκτρονικού συστήματος ιατρικών επισκέψεων.

• Να αυξηθούν οι μονάδες αυξημένης φροντίδας με αντίστοιχο περιορισμό πλεοναζουσών κλινών διαφόρων κλινικών.

• Να καταργηθεί το πολυδιευθυντικό σύστημα και να επανέλθουν οι βαθμίδες υποδιευθυντών και επιμελητών.

• Να δημιουργηθούν Συμπράξεις Δημοσίου – Ιδιωτικού Τομέα Υγείας ανάμεσα στον ΕΟΠΥΥ, στον ιδιωτικό τομέα υγείας και στην ασφαλιστική αγορά, με προσαρμογή του αντίστοιχου γαλλικού μοντέλου. Το πρόβλημα δεν είναι εύκολο, αλλά τώρα πια πρέπει να επιλυθεί. Με βάση τις σημερινές ανάγκες και όχι με τις αναμνήσεις, τις φοβίες και τις εμμονές της γενιάς μας, που ακόμη μας κατατρύχουν. Απαιτούνται όμως μεγάλες πειθαρχίες στον σχεδιασμό και στα προγράμματα και υποπρογράμματα εφαρμογής της μεταρρύθμισης. Με μέθοδο και ικανότητα μετασχηματισμού των αντιθέσεων και των αντιφάσεων που υπάρχουν στο σημερινό σύστημα. Χωρίς ανώφελους επικοινωνισμούς γι’ αυτούς που θα την επιχειρήσουν, γιατί όταν προσπαθείς να κερδίσεις τις εντυπώσεις, χάνεις τις υποθέσεις.

* Ο κ. Αλέκος Παπαδόπουλος έχει διατελέσει υπουργός Υγείας, Εσωτερικών και Οικονομικών.

Αναστασία Κοτανίδου*: Αντιμετώπιση της «γήρανσης» του υγειονομικού προσωπικού

Ο σκοπός ενός συστήματος υγείας είναι η αντιμετώπιση των αναγκών υγείας και φροντίδας του πληθυσμού σε όλο το φάσμα της φροντίδας. Το μεγαλύτερο πρόβλημα που αντιμετωπίζουν τα νοσοκομεία του ΕΣΥ είναι οι μεγάλες ελλείψεις σε μη ιατρικό προσωπικό, και κυρίως σε νοσηλευτές.

Πολλά τμήματα λειτουργούν με νοσηλευτικό προσωπικό κάτω από τα όρια ασφαλείας, ενώ άλλα, μεταξύ των οποίων και ορισμένα ιδιαίτερα σημαντικά, όπως μονάδες εντατικής θεραπείας, δεν λειτουργούν καθόλου λόγω έλλειψης προσωπικού. Στους γιατρούς, είναι απαραίτητη η εφαρμογή του θεσμού της «πλήρους και αποκλειστικής απασχόλησης» μόνο στους διευθυντές-συντονιστές με βελτιωμένες αποδοχές και με δυνατότητα παροχής αμειβόμενου ιδιωτικού έργου εντός του νοσοκομείου.

Για τους υπόλοιπους γιατρούς, να παρέχεται η δυνατότητα πλήρους αλλά όχι αποκλειστικής απασχόλησης, για να μπορούν να απασχολούνται σε δύο ή περισσότερα νοσοκομεία με βάση επιμέρους συμβόλαια εργασίας.

Το θέμα της «γήρανσης» του υγειονομικού πληθυσμού είναι επίσης σε προτεραιότητα, διότι η μαζική έξοδος του διευθυντικού δυναμικού σώματος των γιατρών του ΕΣΥ, σε συνδυασμό με τη μετανάστευση των νέων γιατρών, έχουν ως αποτέλεσμα ένα στρώμα γιατρών μέσα στο ΕΣΥ το οποίο βρίσκεται σε ακραία επαγγελματική κόπωση. Δηλαδή δεν υπάρχει μηχανισμός ανανέωσης του προσωπικού ώστε να εμπλουτιστεί με νεότερες γενιές, που δεν «θα βγάλουν απλώς τη δουλειά», αλλά θα συνεισφέρουν σε νέα γνώση και τεχνογνωσία.

Ιδού μερικές ακόμη παρεμβάσεις και αλλαγές, που είναι απολύτως απαραίτητες:

• Αποτελεσματικότερη διαχείριση των περιστατικών εντός του νοσοκομείου και μείωση των άσκοπων εισαγωγών από περιστατικά που μπορούν να αντιμετωπιστούν σε πρωτοβάθμιο επίπεδο.

• Ανάπτυξη εναλλακτικών δομών νοσηλείας, όπως για παράδειγμα οι μετανοσοκομειακές υπηρεσίες και η κατ’ οίκον νοσηλεία.

• Μηχανισμοί αξιολόγησης, ελέγχου και ποιότητας σε όλα τα επίπεδα του ΕΣΥ.

• Ενίσχυση και αναβάθμιση του νοσηλευτικού δυναμικού με νέα προγράμματα σπουδών και βελτιωμένες αποδοχές.

• Αμεση ανάπτυξη ειδικών μονάδων όπως οι μονάδες εντατικής θεραπείας (ΜΕΘ) και οι μονάδες αυξημένης φροντίδας (ΜΑΦ).

• Δυνατότητα απογευματινών ιατρείων και για τους γιατρούς των ΜΕΘ.

• Δυνατότητα στους γιατρούς των ΜΕΘ για εξάσκηση της βασικής τους ειδικότητας για συγκεκριμένα χρονικά διαστήματα, προς αποφυγήν του burnout.

• Ανάπτυξη στοχευμένων προγραμμάτων διά βίου εκπαίδευσης για όλα τα στελέχη των μονάδων του ΕΣΥ.

• Υιοθέτηση ενός εξωτερικού συστήματος διασφάλισης της ποιότητας, που θα εξασφαλίζει ότι οι υποδομές ικανοποιούν τις απαιτήσεις και τα διεθνή πρότυπα λειτουργίας.

• Δημιουργία ειδικής επιτροπής για τον καθορισμό των προδιαγραφών παροχής υπηρεσιών και λειτουργίας, των αναγκών πληροφόρησης και των απαιτήσεων υποβολής εκθέσεων για τα νοσοκομεία και την προώθηση της κουλτούρας συμμόρφωσης με τη διαδικασία διαπίστευσης.

• Εγκαθίδρυση συστήματος ελέγχου μέσω της καταγραφής και παρακολούθησης των δεικτών ποιότητας, όπως η ενδονοσοκομειακή θνητότητα, τα ποσοστά επιπλοκών και τα ποσοστά επανεισαγωγών εντός 30 ημερών, στο πλαίσιο του συστήματος του υπουργείου Υγείας.

• Δίκτυο νοσοκομείων (hospital network) με προγραμματικές συμφωνίες μεταξύ νοσοκομείων και κοινό, ενδεχομένως, μάνατζμεντ.

• Μετατροπή των νοσοκομείων σε Νομικά Πρόσωπα Ιδιωτικού Δικαίου και υπαγωγή τους ως θυγατρικών σχημάτων στις υγειονομικές περιφέρειες (ως Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου) ανά ΥΠΕ. Η νέα νομική μορφή των κρατικών νοσοκομείων θα δώσει τη δυνατότητα να υπερβούν τις αγκυλώσεις του ενιαίου μισθολογίου του Δημοσίου και να θεσπίσουν κίνητρα οικονομικής και κλινικής αποδοτικότητας, τα οποία θα διαφοροποιήσουν τις αμοιβές των γιατρών, των νοσηλευτών και των διοικητικών υπαλλήλων, με στόχο την αύξηση της παραγωγικότητας.

• Ψηφιοποίηση – έλεγχος – παρακολούθηση του παραγόμενου έργου.

• Ελεγχος – τιμολόγηση παρεχομένων υπηρεσιών σε πραγματικό χρόνο.

• Δημιουργία ειδικών κέντρων μετανοσοκομειακής φροντίδας με Συμπράξεις Δημοσίου – Ιδιωτικού Τομέα για αποσυμφόρηση ΜΕΘ και ορόφων, μείωση κόστους νοσηλείας και καλύτερες συνθήκες αποκατάστασης των ασθενών.

* Η κ. Αναστασία Κοτανίδου είναι καθηγήτρια Πνευμονολογίας – Εντατικής Θεραπείας στην Α΄ Πανεπιστημιακή Κλινική Εντατικής Θεραπείας της Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ και πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Εντατικής Θεραπείας.

Γεώργιος Π. Χρούσος*: Κλινική αριστεία με δείκτες απόδοσης


Στη διάρκεια της δεκαετούς κρίσης, στα θεσμικά «κουσούρια» του ΕΣΥ (κομματική λογική, οργανωτική ανεπάρκεια, απουσία μηχανισμών ελέγχου, έλλειψη αξιολόγησης στελεχών) προστέθηκε η οικονομική δυσπραγία (υποχρηματοδότηση, ελλείψεις σε υγειονομικό προσωπικό, φάρμακα και αναλώσιμα). INTIME NEWS

Η σοφή ρήση ουδέν κακόν αμιγές καλού ταιριάζει στη σημερινή κατάσταση της χώρας, όπως και σε κάθε κρίση. Η πανδημία του SARS-CoV-2 έχει κόστος για την πατρίδα μας, αλλά και πιθανά παράπλευρα οφέλη. Το Εθνικό Σύστημα Υγείας βρέθηκε άξιος αρωγός στην προσπάθεια του κράτους να διαχειριστεί την κρίση και θα ωφεληθεί από αυτή για το καλό όλων.

Η ίδρυση και λειτουργία του ελληνικού ΕΣΥ ήταν ένα τεράστιο βήμα μπροστά, από πολλές πλευρές. Για περίπου δύο δεκαετίες έζησα μέσα σε αυτό και είχα την ευκαιρία να το εκτιμήσω εκ των έσω, και πριν και μετά την οικονομική κρίση. Είχα την τύχη να υπηρετήσω σε ένα από τα καλύτερα κομμάτια του, το Νοσοκομείο Παίδων «Αγία Σοφία». Προβλήματα υπήρχαν και επιτάθηκαν με την οικονομική κρίση, όπως σε όλο το ΕΣΥ, και είναι γνωστά, με κύρια την υποχρηματοδότηση, υποστελέχωση και ανισοκατανομή προσωπικού και πόρων, κακά που μπορούν να διορθωθούν. Από την άλλη μεριά, όμως, πολλά καλά συνέβησαν, όπως μηχανογράφηση, δικτύωση, έλεγχος των εξόδων, προσθήκη σύγχρονων ειδικών μονάδων, ανακαινίσεις, εξοπλισμοί. Θα ήθελα να δώσω συνοπτικά μερικές ιδέες για τη βελτίωση της λειτουργίας του ΕΣΥ, σύμφωνα με τις εμπειρίες μου εκτός και εντός του συστήματος.

Η αποστολή του ΕΣΥ είναι η παροχή άριστων υπηρεσιών υγείας στους κατοίκους της χώρας και αυτό μπορεί να επιτευχθεί με χρηστή οικονομική, διοικητική και νομική διαχείριση, αξιοποίηση νέων τεχνολογιών αιχμής, θέσπιση εξειδικευμένων πρωτοκόλλων παροχής φροντίδας για όλους τους ειδικούς πληθυσμούς, και για την εμπέδωση της κλινικής αριστείας. Το κράτος παρέχει την απαιτούμενη οικονομική υποστήριξη και ασκεί δίκαιη και εμπεριστατωμένη μακρο –και όχι μικρο– διαχείριση. Πολλές από τις βελτιώσεις που προτείνονται παρακάτω έχουν μικρό ή μηδενικό κόστος:

Βελτιωμένη μηχανογράφηση εξόδων – εσόδων, εφαρμογή ορκωτού ελέγχου, αξιοποίηση έμπειρων στελεχών του χώρου ως συμβούλων, που επιλέγονται με βάση την αριστεία. Πλήρης, λεπτομερής καταγραφή και περιοδική αξιολόγηση του προσωπικού και εναργέστερη θέσπιση νομικού πλαισίου αστικών, διοικητικών ή/και ποινικών ευθυνών, συμπεριλαμβανομένης της σύγκρουσης συμφερόντων ως στοιχείου που δικαιούται να γνωρίζει ο/η ασθενής.

Πληρέστερη εφαρμογή της τηλεϊατρικής, ιδίως για κατοίκους ορεινών περιοχών και νησιών, με έμφαση στη συμβουλευτική και προληπτική ιατρική και μακροχρόνια παρακολούθηση ασθενών. Τακτική εκπαίδευση φοιτητών ιατρικής και νοσηλευτικής, καθώς και ιατρών και άλλων φροντιστών υγείας, σε ασύγχρονα περιβάλλοντα και τρισδιάστατα μοντέλα. Εκσυγχρονισμός των ιατρικών αρχείων των νοσοκομείων με ψηφιοποίηση των ιατρικών φακέλων με την αρωγή ειδικών μεθόδων πληροφορικής της υγείας, και με τη δημιουργία εθνικών αρχείων ασθενειών με βάση τον κανονισμό για την προστασία προσωπικών δεδομένων.

Θέσπιση εξειδικευμένων πρωτοκόλλων παροχής φροντίδας για ειδικούς πληθυσμούς, όπως έφηβοι, ηλικιωμένοι (αντιμετώπιση πολυφαρμακίας, θέσπιση εξειδίκευσης στη γηριατρική), γυναίκες κάθε ηλικίας, άτομα με κινητική ή άλλου είδους αναπηρία, ξενόγλωσσοι, αλλοδαποί, πρόσφυγες, μετανάστες (π.χ. ανάγκη διαπολιτισμικού μεσολαβητή και διερμηνέα) και αύξηση των μονάδων οδοντιατρικής για καλή και οικονομική εξυπηρέτηση για τους πιο ευάλωτους. Προσανατολισμός των ιατρικών πράξεων με βάση τα αξιακά και μεταφυσικά πιστεύω του κάθε ασθενούς.

Εμπέδωση κλινικής αριστείας με δημιουργία κέντρων αναφοράς με ενιαία βάση δεδομένων, ίδρυση ερευνητικού νοσοκομειακού ιδρύματος στα πρότυπα του κλινικού κέντρου των Εθνικών Ινστιτούτων Υγείας των ΗΠΑ, για τη διεξαγωγή πειραματικών κλινικών μελετών. Πιστοποίηση όλων των εργαστηριακών μονάδων από την κατάλληλη Αρχή, εξορθολογισμός των παρακλινικών εξετάσεων και κατανόηση της οικονομετρικής διάστασης των ιατρικών πράξεων με κατάλληλη εκπαίδευση και έλεγχο. Ορισμός διευθυντών εκπαιδευτικών προγραμμάτων με βάση συγκεκριμένο γνωσιολόγιο, καθηκοντολόγιο και βιβλίο καταγραφής ιατρικών πράξεων και δεξιοτήτων, και εκπαίδευση σε πλέον του ενός κέντρα, με βάση τις εκπαιδευτικές ανάγκες. Αξιολόγηση κλινικής αριστείας με δείκτες απόδοσης που θα δημοσιοποιούνται στο Διαδίκτυο. Αγαστή και στενή συνεργασία του ΕΣΥ με τα πανεπιστήμια της χώρας, εκ των ων ουκ άνευ για την υψηλού επιπέδου λειτουργία του.

Τέλος, προετοιμασία για ετοιμότητα σε περίπτωση εκτάκτων αναγκών (επιδημίες, φυσικές καταστροφές κ.λπ.), με κατάρτιση ειδικών εθνικών σχεδίων δράσης και τακτικές ασκήσεις ελέγχου ετοιμότητας.

* Ο κ. Γεώργιος Π. Χρούσος είναι ομότιμος καθηγητής Παιδιατρικής και Ενδοκρινολογίας στο ΕΚΠΑ, διευθυντής του Ερευνητικού Πανεπιστημιακού Ινστιτούτου Υγείας Μητέρας, Παιδιού, και Ιατρικής Ακριβείας. Επικεφαλής έδρας UNESCO Εφηβικής Υγείας και Ιατρικής.

Βασίλειος Μπέκος*: Καθηκοντολόγιο και αξιολόγηση

Η κατάχρηση μιας λέξης προκαλεί τη σημειολογική φθορά της, όπως έγινε με την «αλλαγή». Κάθε «αλλαγή» του ΕΣΥ προϋποθέτει επιθυμία και πίστη σε αυτό. Διότι η αληθινή επιθυμία βελτίωσης της παρούσας κατάστασης είναι «σπίθα» που θα πυροδοτήσει μια σειρά αλλαγών, ενώ η πίστη στον σκοπό θα αναζητήσει τη δύναμη και τους πόρους ώστε να τις επιτύχει.

Προετοιμασία – σχεδιασμός – υλοποίηση, λοιπόν, απαιτούνται για το Εθνικό Σύστημα Υγείας της επόμενης 50ετίας. Οι βασικοί άξονες είναι οι εξής:

• Καταγραφή προσώπων και εξοπλισμού, πλήρης, λεπτομερής, με στοιχεία για την καταλληλότητά τους και συνεχή επικαιροποίηση.

• Διαρκής ενημέρωση της κεντρικής αρχής με έναν πανεθνικό ηλεκτρονικό φάκελο ασθενών, με άμεση εφαρμογή στις μονάδες εντατικής θεραπείας, στις ειδικές μονάδες και στις υπηρεσίες ΤΕΠ – ΕΚΑΒ.

• Η υγεία να είναι κοινό αγαθό όλων, σε όλη την επικράτεια. Λήψη μέτρων εξάλειψης ανισοτήτων ιδιωτικού και δημόσιου συστήματος υγείας, επαρχίας και αστικών κέντρων, νησιωτικής και ηπειρωτικής χώρας.

• Βελτίωση συνθηκών νοσηλείας και αύξηση δυνατοτήτων δημόσιας υγείας (π.χ. εξειδικευμένες επεμβάσεις και εξοπλισμός) ταυτόχρονα με την ενεργητική επιτήρηση και τον έλεγχο των παρεχόμενων υπηρεσιών της ιδιωτικής υγείας (π.χ. ακρίβεια ιατρικών ενδείξεων, παρεχόμενες υπηρεσίες εντατικής ιατρικής).

• Δημιουργία εθνικού συστήματος ενοποίησης των υγειονομικών υπηρεσιών με ένα εξειδικευμένο σύστημα διακομιδών ασθενών, τέτοιας ποιότητας και ασφάλειας όπως η νοσηλεία σε μονάδα εντατικής. Ετσι θα επιτευχθεί η σύζευξη των υγειονομικών δυνατοτήτων της περιφέρειας με εκείνες των τριτοβάθμιων νοσοκομείων ή μεταξύ ιδιωτικού και δημοσίου τομέα.

• Ανακατανομή πόρων (ανθρωπίνων – υλικών) και δυνατοτήτων του με αποκλειστικό γνώμονα τις βέλτιστες υπηρεσίες του βαρέως πάσχοντος ασθενούς.

• Καθηκοντολόγιο για όλους.

• Περιορισμός διοικητικού και βοηθητικού προσωπικού με αξιοποίηση της τεχνολογίας. Οι γιατροί και νοσηλευτές οφείλουν –και απαιτείται– να είναι ο πυρήνας της λειτουργίας του ΕΣΥ.

• Αναβάθμιση της νοσηλευτικής υπηρεσίας ποιοτικά –έπειτα και αριθμητικά–, διότι αυτή αποτελεί την «ψυχή» του συστήματος. Δυστυχώς, σήμερα η πλειονότητα των νοσηλευτών με χαρά θα αντάλλασσε μια «μάχιμη» νοσηλευτική θέση με οποιαδήποτε άλλη θέση εργασίας.

• Οι συνθήκες (υλικοτεχνικές και εργασιακές) είναι ιδιαίτερα σκληρές γι’ αυτούς και η επιθυμία μετεκπαίδευσης πολλών νοσηλευτών κρύβει τον πόθο μιας «τίμιας» διαφυγής από την καθημερινή νοσηλευτική πράξη και όχι τη βελτίωση των παρεχόμενων υπηρεσιών.

• Δημιουργία δομών αποσυμπίεσης υπαρχουσών κλινικών (όπως οι κλινικές ημερήσιας νοσηλείας), μονάδων αυξημένης φροντίδας, κέντρων αποκατάστασης, νοσηλείας στο σπίτι.

• Ταυτόχρονα, επαρκής στελέχωση των Κέντρων Αριστείας Ιατρικής, όπως οι Μονάδες Εντατικής Θεραπείας, τα εξειδικευμένα διαγνωστικά/επεμβατικά κέντρα, σε λειτουργική διασύνδεση με το εθνικό σύστημα διακομιδών.

• Τέλος, συνεχής ποιοτική αξιολόγηση όλων των παραπάνω: κάθε έκπτωση από τους στόχους να σηματοδοτεί το τέλος τους και την έξοδο από το ΕΣΥ.

• Δημιουργία «μικρού και ευέλικτου» υγειονομικού συστήματος εθνικής εμβέλειας. Καθότι η υγεία «κοστίζει» αλλά είναι «ανεκτίμητη αξία», δεν υπάρχουν περιθώρια σπατάλης υλικών πόρων και κακώς αξιοποιήσιμου ανθρώπινου δυναμικού.

• Επιβάλλεται η δημιουργία μιας «υγειονομικής εφεδρείας κρίσεων» που θα μπορεί να συνδράμει σε ιδιαίτερες καταστάσεις, όπως στην τωρινή πανδημία COVID-19. Αυτή η «εφεδρεία», αποτελούμενη από κλινικούς ιατρούς και νοσηλευτές, θα ενισχύει το έργο των Μονάδων Εντατικής Θεραπείας, παρέχοντας υψηλού επιπέδου υπηρεσίες στο μεγαλύτερο ποσοστό πολιτών με κάθε διαθέσιμο μέσο.

Προϋπόθεση, η εκπαίδευσή τους μέσω ενός εθνικού συστήματος συνεχιζόμενης ιατρονοσηλευτικής εκπαίδευσης, αξιόπιστα πιστοποιημένου και υποχρεωτικής συμμετοχής, το οποίο θα αποτελεί αναγκαία και απαραίτητη συνθήκη ένταξης και παραμονής στον υγειονομικό χάρτη της χώρας κάθε λειτουργού της υγείας.

* Ο κ. Βασίλειος Μπέκος είναι πλοίαρχος ιατρός Πολεμικού Ναυτικού, εντατικολόγος / αναισθησιολόγος, διευθυντής Μονάδας Εντατικής Θεραπείας στο Ναυτικό Νοσοκομείο Αθηνών και στην Βιοκλινική Αθηνών.

Πηγή: kathimerini.gr

Γεώργιος Χρούσος: Η ζωή μας μετά την καραντίνα – Προληπτικά μέτρα

/0 Comments/in /by

Πηγή: real.gr

 

Κορυφαίοι επιστήμονες στην Εθνική Αρχή Ανώτατης Εκπαίδευσης: Χρούσος, Χανιώτης, Κουβελιώτου, Δουκίδης

/0 Comments/in /by

Κορυφαίοι επιστήμονες διεθνούς εμβέλειας θα στελεχώσουν το Ανώτατο Συμβούλιο της Εθνικής Αρχής Ανώτατης Εκπαίδευσης, ύστερα από την επιλογή της επιτροπής αξιολόγησης των υποψηφίων.

Τα τέσσερα μέλη που μαζί με τον Πρόεδρο κ. Περικλή Μήτκα θα αποτελέσουν το πενταμελές Ανώτατο Συμβούλιο της νέας Αρχής επελέγησαν από ανεξάρτητη επιτροπή μεταξύ 50 υποψηφιοτήτων από Πανεπιστήμια της Ελλάδας και του εξωτερικού.

Πρώτος στην κατάταξη, ο ομότιμος καθηγητής Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ Γεώργιος Χρούσος, με σημαντική παρουσία στο διεθνές στερέωμα της Ιατρικής επιστήμης. Ο αριθμός και η ποιότητα των εργασιών του με h-index 151, σύμφωνα με το Web of Science, τον φέρνει στην κορυφή των Ελλήνων επιστημόνων και μεταξύ των 100 κορυφαίων στον κόσμο σε οποιαδήποτε ειδικότητα. Ο μόνος γιατρός στην Ελλάδα που είναι εκλεγμένο μέλος της Αμερικανικής Εθνικής Ακαδημίας Ιατρικής, είναι κάτοχος περίπου 66 διεθνών και εθνικών βραβείων και διακρίσεων.

Δεύτερος, o καθηγητής Αρχαίας Ιστορίας και Κλασικών Σπουδών στο Ινστιτούτο Προηγμένων Μελετών (Institute for Advanced Study) του Princeton των ΗΠΑ, Άγγελος Χανιώτης. Έχει διδάξει ως καθηγητής σε πολλά γνωστά πανεπιστήμια όπως, της Χαϊδελβέργης, Νέας Υόρκης, Οξφόρδης, École Pratique des Hautes Études στο Παρίσι, Northeast Normal University, Changchun της Κίνας, ενώ έχει δημοσιευμένο έργο με 264 άρθρα, 15 Λεξικά, 27 βιβλία και άλλα. Είναι αντεπιστέλλον μέλος των Ακαδημιών Αθηνών, Χαϊδελβέργης και Φινλανδίας.

Τρίτη στην κατάταξη, η καθηγήτρια και διευθύντρια του Ινστιτούτου Επιστημών Αστρονομίας, Φυσικής και Στατιστικής του Πανεπιστημίου George Washington στην πρωτεύουσα των ΗΠΑ, Χρύσα Κουβελιώτου, μέλος της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών των ΗΠΑ και αντεπιστέλλον μέλος της Ακαδημίας Αθηνών, με εξαίρετη διεθνή παρουσία ως ερευνήτρια αστροφυσικής σε διάφορες επιστημονικές/ διοικητικές θέσεις σε κέντρα ερευνών της ΝΑΣΑ. Το συγγραφικό της έργο είναι εξαιρετικά πλούσιο και περιλαμβάνει πάνω από 650 εργασίες σε περιοδικά με κριτές και βιβλία και h-index 87, σύμφωνα με το Web of Science.

Τέταρτος ο καθηγητής στο Τμήμα Διοικητικής Επιστήμης και Τεχνολογίας του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών Γιώργος Δουκίδης, με σπουδές στο London School of Economics, συγκαταλέγεται στους πρωτοπόρους του ηλεκτρονικού εμπορίου στην Ελλάδα και την Ευρώπη, με πάνω από 140 εργασίες, 16 βιβλία, 4890 αναφορές, με πλούσια διοικητική εμπειρία ως πρώην μέλος Συμβουλίου Ιδρύματος, επιστημονικά υπεύθυνος του Κέντρου Στήριξης Επιχειρηματικότητας ΟΠΑ και εμπειρία σε διεθνείς πιστοποιήσεις ως μέλος του Association of MBAs (AMBA).

Η απόφαση του προέδρου της ΕΘΑΑΕ, κ. Περικλή Μήτκα, μετά και από την συναίνεση του συνόλου των πρυτάνεων των ΑΕΙ της χώρας, έχει αποσταλεί για δημοσίευση. Ο κ. Μήτκας τόνισε ότι «η επιτροπή επιλογής αποτελούμενη από επιστήμονες διεθνούς κύρους, έφερε σε πέρας μια πολύ απαιτητική διαδικασία επιλογής, καθώς είχε να αξιολογήσει 50 πλούσια βιογραφικά, φθάνοντας σε ένα εξαιρετικό αποτέλεσμα. Οι αρμοδιότητες του Ανώτατου Συμβουλίου είναι εκείνες που προσδιορίζουν και την απαίτηση για υψηλής ποιότητας στελέχωσή του όπως είναι, η διατύπωση γνώμης της ΕΘΑΑΕ για την εθνική στρατηγική της Ανώτατης Εκπαίδευσης, οι τεκμηριωμένες προτάσεις προς τον Υπουργό για χρηματοδότηση των ΑΕΙ, προτάσεις για τη διαμόρφωση του ακαδημαϊκού χάρτη αλλά και για τον τρόπο επίτευξης υψηλής ποιότητας στην Ανώτατη Εκπαίδευση. Η σύνθεση του Ανώτατου Συμβουλίου πιστεύω ότι εγγυάται την επιτυχία του έργου του».

Από την πλευρά της, η υπουργός Παιδείας κ. Νίκη Κεραμέως δήλωσε ιδιαίτερα ικανοποιημένη από το αποτέλεσμα της διαδικασίας επιλογής, τονίζοντας ότι με τον τρόπο αυτόν δικαιώνεται και η πρωτοβουλία της κυβέρνησης για την αναμόρφωση και την αναβάθμιση του θεσμού της ΕΘΑΑΕ, αλλά και ότι διατηρεί επιπλέον υψηλές προσδοκίες για την επίτευξη των στόχων της ενίσχυσης της υψηλής ποιότητας και διεθνούς εμβέλειας ανώτατης εκπαίδευσης στη χώρα μας.

 

Πηγή: kathimerini.gr

Ο ομότιμος καθηγητής παιδιατρικής και ενδοκρινολογίας του ΕΚΠΑ, Γεώργιος Π. Χρούσος, στον 102FM της ΕΡΤ3

/0 Comments/in /by

Για την κινητοποίηση «αντιστρές» λειτουργιών  στον οργανισμό μας,  τον ρόλο της επιγενετικής, αλλά και την θωράκιση των νέων έναντι του κορωνοιού, μίλησε στην εκπομπή «Υγεία και ζωή» και στη Λέλα Κεσίδου, ο διακεκριμένος ομότιμος καθηγητής παιδιατρικής και ενδοκρινολογίας του ΕΚΠΑ, Γεώργιος Π. Χρούσος

Ακούστε την εκπομπή εδώ: https://webradio.ert.gr/102fm/11apr2020-ygia-ke-zoi-georgios-p-chrousos/

 

 

Η ΑΥΞΗΣΗ ΒΙΑΣ ΣΕ ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΚΑΡΑΝΤΙΝΑΣ

/0 Comments/in /by

Η ψυχολόγος της μονάδας μας κ. Ευαγγελία Κοκκορού στις ειδήσεις του ANT1, αναλύει τις εντάσεις λόγω των πολλών ωρών απομόνωσης. Τι λέει για τις σχέσεις γονέων με παιδιά και έφηβους.

 

Πηγή: ANT1

Καραντίνα: Συμβουλές για την προάσπιση της ψυχικής υγείας

/0 Comments/in /by

Το μέτρο της καραντίνας είναι πιθανό να προκαλέσει συμπτώματα μετατραυματικού στρες και στα παιδιά και στους γονείς.

Συμβουλές για την προάσπιση της ψυχικής υγείας

Αναφερόμενη στο ζήτημα η ψυχολόγος της μονάδας μας κ. Ευαγγελία Κοκκορού, είπε στην εκπομπή «Κοινωνία Ώρα MEGA» πως μελέτες από προηγούμενη επιδημία- και συγκεκριμένα του SARS- έδειξαν ότι ένα στα τρία παιδιά εμφάνισε συμπτώματα μετατραυματικού στρες.

Αλλά και ένας στους τρεις γονείς από όσους συμμετείχαν στις έρευνες, εμφάνισε τέτοιου είδους συμπτώματα.

Για τον τρόπο διαχείρισης τέτοιων καταστάσεων, οι ειδικοί συνιστούν στους γονείς να ενθαρρύνουν τα παιδιά να εκδηλώνουν τα συναισθήματά τους μέσα από δραστηριότητες, όπως η ζωγραφική και το παιχνίδι.

Οι γονείς πρέπει να λένε την αλήθεια για τον κορωνοϊό, και να δίνουν απλές οδηγίες χωρίς να τα τρομοκρατούν.

Ειδικά στα παιδιά μικρότερης ηλικίας εμφανίζεται σε τέτοιες περιόδους τάση προσκόλλησης στους γονείς.

Πηγή: MEGA TV

To χρόνιο στρες προκαλεί παχυσαρκία και διαβήτη

/0 Comments/in /by

Είναι ένας από τους σπουδαιότερους επιστήμονες που διαθέτει η χώρα μας και συγκαταλέγεται ανάμεσα στους 200 κορυφαίους κλινικούς ερευνητές στον κόσμο και στους συχνότερα αναφερόμενους για το έργο του στον τομέα της Ενδοκρινολογίας και Παιδιατρικής. Ο Γιώργος Χρούσος, Ομότιμος Καθηγητής Παιδιατρικής και Ενδοκρινολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, λίγους μήνες μετά την παράδοση της «σκυτάλης» της Διεύθυνσης της Α’ Παιδιατρικής Κλινικής της Σχολής στην κυρία Χριστίνα Κανακά- Gantenbein, μιλά για τις μελέτες του, για το περίφημο brain drain και τους τρόπους με τους οποίους θα μπορούσαμε να το ανακόψουμε, για το στρες και το πώς επηρεάζει την υγεία μας, αλλά και για το πόσο σημαντική είναι η ενδομήτρια ζωή και τα πέντε πρώτα χρόνια της ζωής ενός παιδιού στη μετέπειτα υγεία και πορεία του.

 

Πώς είναι η ζωή μετά τη συνταξιοδότησή σας από το Πανεπιστήμιο Αθηνών; 

Έφυγα πλέον από τη διοίκηση, αλλα όχι από το Πανεπιστήμιο. Εξακολουθώ να σσχολούμαι με την έρευνα και τη διδασκαλία και είμαι υπεύθυνος για μια ερευνητική ενδοκρινολογική μονάδα που είναι μέσα στο Πανεπιστήμιο, όπου βλέπουμε δύσκολους ασθενείς με ενδοκρινολoγικά και μεταβολικά προβλήματα. Συνολικά, τώρα έχω πιο πολύ διαθέσιμο χρόνο, κάνω πιο πολλή έρευνα, γράφω πιο πολύ, ταξιδεύω περισσότερο.

Διδάσκετε και στις Ηνωμένες Πολιτείες; 

Έχω καθηγητική θέση στις Ηνωμένες Πολιτείες, αλλά δεν πηγαίνω συχνά. Συχνότερα πηγαίνω στο Πανεπιστήμιο της Δρέσδης, όπου είμαι καθηγητής Ιατρικής. Είναι ένα πανεπιστήμιο με εξαιρετικά εργαστήρια και εξαιρετικούς ερευνητές. Ένα μέρος από τα πειράματά μου γίνονται πλέον εκεί.

Επ΄ ευκαιρία, ας μιλήσουμε και για την έρευνα στην Ελλάδα- είναι ένας τομέας που πάσχει και υποχρηματοδοτείτο και πριν την κρίση…

Στο παρελθόν, περνούσαν τρία με τέσσερα χρόνια με το κράτος να μη διαθέτει καμία χρηματοδότηση. Οι νέοι άνθρωποι χρειάζονται χρήματα γιατί αλλιώς δεν μπορούν να κάνουν την έρευνά τους, να παράξουν νέες γνώσεις και να τις δημοσιεύσουν, με αποτέλεσμα να  καταστρέφονται επιστημονικά. Αν η χώρα είναι σοβαρή, πρέπει να έχει μόνιμη και τακτική χρηματοδότηση για την έρευνα.

Μιλήστε μας για το επίπεδο των ελληνικών πανεπιστημίων. Γνωρίζουμε όλοι ότι το ελληνικό πανεπιστήμιο βγάζει εξαιρετικούς επιστήμονες, με καλές βάσεις που διαπρέπουν στο εξωτερικό. 

Στο Πανεπιστήμιο Αθηνών δεχόμαστε  τους καλύτερους μαθητές λόγω των εξετάσεων – από αυτούς, ένα ποσοστό θα διαπρέψει, είτε εδώ είτε στο εξωτερικό. Ανάμεσα στα 15.000- 20.000 πανεπιστήμια στον κόσμο είμαστε στις πρώτες 300 θέσεις. Αυτό είναι μεγάλη επιτυχία για μια χώρα που υποχρηματοδοτεί τα ιδρύματά της. Έχουμε ανθρώπους, οι οποίοι δουλεύουν με κέφι και έχουμε φτιάξει νησίδες αριστείας σχεδόν σε όλα τα ανώτατα ιδρύματα της χώρας.

Να μιλήσουμε λίγο για το brain drain; Γιατί έχουμε μια μαζική μετανάστευση, ειδικά γιατρών. 

Τους δικαιολογώ, γιατί δεν υπάρχουν δουλειές εδώ. Τα χρήματα που διαθέτουν αυτές οι λίγες δουλειές που υπάρχουν, είναι ελάχιστα- και μιλάμε για ανθρώπους που έχουν ήδη τελειώσει τις σπουδές τους, π.χ. στην Ιατρική, έχουν υπηρετήσει τη θητεία τους στο στρατό και μέχρι πρόσφατα, περίμεναν 7-8 χρόνια για να αρχίσουν ειδικότητα.

Aν θέλουν να έχουν ένα καλό εισόδημα και να πετύχουν τους επαγγελματικούς τους στόχους, οι νέοι αυτοί αναγκάζονται να φύγουν. Και ευθυνόμαστε εμείς που φεύγουν, επειδή δεν έχουμε φτιάξει δομές και ένα καλό περιβάλλον για να τους συγκρατήσουμε στην χώρα.  Ο μόνος τρόπος για να φέρουμε αυτούς τους επιστήμονες πίσω είναι να δοθούν χρήματα και διοικητική ευελιξία στα ανώτατα ιδρύματα.

Ταξιδεύετε πολύ στο εξωτερικό και στην Αμερική. Θα ήθελα να μιλήσουμε για την επανεμφάνιση επιδημιών, όπως της ιλαράς, λόγω του αντιεμβολιαστικού κινήματος.

Οι άνθρωποι που ανήκουν στο αντιεμβολιαστικό κίνημα “ζουν σε άλλο πλανήτη”. Όλα τα δεδομένα που υπάρχουν δείχνουν ότι τα εμβόλια είναι αποτελεσματικά και προστατεύουν όλους μας. Με το να μην κάνεις στο παιδί σου ένα εμβόλιο, δυνητικά το εκθέτεις σε κίνδυνο. Γιατί μπορεί να έλθει μια επιδημία και το παιδί να αρρωστήσει, ακόμα και να πεθάνει. Δεν υπάρχει λογικό επιχείρημα εναντίον των εμβολίων.

Ευτυχώς, στη χώρα μας δεν έχουμε τόσο σοβαρό πρόβλημα με το αντιεμβολιαστικό κίνημα. Στην περίπτωση της ιλαράς, τα πιο πολλά ανεμβολίαστα παιδιά ήταν Ρομά. Για αυτό, εδώ και δύο-τρία χρόνια, στο πλαίσιο του προγράμματος “Υγεία για Όλους”, έχουμε εμβολιάσει χιλιάδες ανεμβολίαστα παιδιά ευπαθών ομάδων, όπως Ρομά.

Πώς έχει επηρεάσει η κρίση παιδιά και ενήλικους; Πώς το βιώνετε εσείς;

Οι ενήλικοι επηρεάζονται κυρίως λόγω της ανεργίας και της έλλειψης οικονομικών πόρων. Η φτώχεια είναι από μόνη της στρες και η ανεργία φοβερά ψυχοφθόρα. Γι’ αυτό και γενικά σε όλον τον κόσμο, οι φτωχότερες τάξεις πεθαίνουν πιο γρήγορα από τις πλούσιες. Τα παιδιά προσλαμβάνουν το στρες των ενηλίκων, γιατί είναι συνδεδεμένα με τους γονείς συναισθηματικά.

Τι πρέπει να κάνουν οι γονείς για να προστατεύσουν τα παιδιά τους από την κρίση και το στρες; 

Να βεβαιωθούν ότι τρώνε υγιεινά, ότι ασκούνται, ότι δεν βλέπουν πολλή τηλεόραση, ότι δεν περνάνε πολύ χρόνο μπροστά στους υπολογιστές και γενικά στις οθόνες. Να τους αγοράζουν βιβλία, να τους διαβάζουν, να βεβαιώνονται ότι κοιμούνται κανονικά και αρκετά, ότι παίζουν, ότι ξεκουράζονται.

Τι προβλήματα προκαλεί το χρόνιο στρες στον οργανισμό;

Στο χρόνιο στρες, ορμόνες όπως η κορτιζόλη και οι κατεχολαμίνες, είναι ανεβασμένες στην κυκλοφορία μας όλο το 24ωρο, με αποτέλεσμα να κλειδώνουν το μεταβολισμό σε καταβολική φάση, κατά την οποία ο οργανισμός δεν μπορεί να κάνει τις επιδιορθώσεις των ιστών που είναι απαραίτητες.

Ο λόγος για τον οποίο έχουμε τον κιρκάδιο, δηλ. τον 24ωρο ρυθμό μας, είναι για να δραστηριοποιούμαστε το πρωί, να βγάζουμε τα προς το ζην τις πρωινές ώρες, ενώ στις απογευματινές και βραδινές ώρες πρέπει να ξεκουραζόμαστε και να μην έχουμε στρες. Αν έχουμε στρες το βράδυ, οι ορμόνες του στρες, όπως η κορτιζόλη,  είναι ανεβασμένες και εμποδίζουν την επούλωση.

Μια από τις πιο συχνές επιπλοκές του χρόνιου στρες είναι η παχυσαρκία. Και όχι η σκέτη η παχυσαρκία, αλλά η παχυσαρκία που συνδέεται με μεταβολικά προβλήματα: ανεβαίνει η χοληστερίνη, η αντίσταση στην ινσουλίνη, η πηκτικότητα του αίματος, η αρτηριακή πίεση, κ.λπ., που προδιαθέτουν σε καρδιαγγειακή νόσο.

Το χρόνιο στρες, επίσης, λειτουργεί σαν εκλυτικός παράγοντας για την εμφάνιση του σακχαρώδους διαβήτη τύπου 2 σε κάποιον που έχει τα γονίδια προδιάθεσης στη νόσο. Και αυτό, γιατί αυξάνεται το λίπος, ελαττώνεται η μυϊκή μάζα, εμφανίζεται αντίσταση στην ινσουλίνη και εξαντλείται το β-κύτταρο του παγκρέατος που παράγει την ινσουλίνη.

Γι’ αυτό έχουμε περισσότερα προβλήματα σε εκείνους που εργάζονται νύχτα;

Ναι, αυτό είναι πλέον αποδεδειγμένο. Εκείνοι που εργάζονται σε βάρδιες έχουν αυξημένη νοσηρότητα και, πιθανόν, και θνητότητα. Έχουν γίνει πειστικές μελέτες σε νοσηλευτές και γιατρούς. Το να είσαι γιατρός στην Αμερική σημαίνει απώλεια επτά χρόνων ζωής. Και ένας από τους λόγους για τους οποίους συμβαίνει αυτό είναι οι βραδινές εφημερίες.

Μπορούμε να απαλλαγούμε από το χρόνιο στρες; Ή μαθαίνουμε να ζούμε με αυτό;

Αν είναι κάτι που μας στρεσάρει και μπορούμε να το ξεφορτωθούμε, καλό είναι να απαλλαγούμε απ’αυτό. Αν όμως είναι τέτοιες οι συνθήκες που δεν μπορούμε να το ξεφορτωθούμε, τότε πρέπει να μάθουμε να το διαχειριζόμαστε. Έχει αποδειχθεί ότι η κλασική γνωσιακή, συμπεριφορική θεραπεία δουλεύει πάρα πολύ καλά στη διαχείριση του στρες (stress management). Υπάρχουν και άλλες μέθοδοι που βοηθάνε, όπως ο διαλογισμός, η γιόγκα και άλλες. Στην Αμερική κυκλοφόρησαν πρόσφατα, και σύντομα αναμένονται και στην Ελλάδα, συσκευές που φοράει ο στρεσαρισμένος ασθενής, τα οποία εκπέμπουν ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία προς τον εγκέφαλο, συντονίζοντάς τον και επιφέροντας μία χαλάρωση.

Σε τι αφορούν οι τελευταίες σας μελέτες;

Η δουλειά μου στη μοριακή βιολογία έχει να κάνει με το στρες και την κορτιζόλη. Πώς δουλεύει, πώς λειτουργεί μέσα στο κύτταρο. Με δεδομένο ότι η κορτιζόλη επηρεάζει το ένα πέμπτο του γονιδιώματος του ανθρώπου, υπάρχει μεγάλο περιθώριο για έρευνα. Επιπλέον, τα τελευταία τρία χρόνια συνεργάζομαι με μία εταιρεία βιοτεχνολογίας στην Ιταλία, που φτιάχνει μηχανήματα που λειτουργούν με την βοήθεια αλγορίθμων και νευρωνικών συστημάτων και που με μεγάλη ακρίβεια μπορούν να αποκαλύψουν τη σύσταση του σώματος, καθώς και τα χημικά του στοιχεία, όπως το κάλιο, το νάτριο, το ασβέστιο, το μαγνήσιο.

Πώς λειτουργούν αυτές οι συσκευές;

Δίνουν ρεύμα στον οργανισμό σε δύο συχνότητες και συνέχεια καταγράφουν την αλλαγή στη συχνότητα, η οποία αλλάζει όταν το ρεύμα περνάει από λίπος, μυ, οστό κ.λπ. Έτσι, μπορούμε να δούμε με μεγάλη ακρίβεια τη σύσταση του σώματος. Πόσο λίπος, πόση μυϊκή, πόση οστική μάζα έχει. Από μελέτη που πραγματοποιήσαμε στην Ιταλία, σε πολλές χιλιάδες ανθρώπους, έγινε κατανοητό γιατί πολλοί άνθρωποι παραπονιούνται για τα λεγόμενα “ιατρικώς ανεξήγητα συμπτώματα”: κούραση,  υπνηλία, πόνο, έλλειψη διάθεσης για δουλειά, ζάλη, ναυτία, κ.λπ. Bρήκαμε ότι αυτοί που έχουν αυτά τα συμπτώματα –οι οποίοι είναι πάρα πολλοί- έχουν αυξημένο λίπος στην κοιλιά, ελαττωμένη μυϊκή μάζα και ελαττωμένη οστική μάζα. Πολλοί άνθρωποι στην ηλικία των 50 είναι ήδη έτσι. Έχουν λίπος μέσα στην κοιλιά, το οποίο είναι ιδιαίτερα τοξικό, γιατί παράγει ορμόνες φλεγμονής, τις κυτοκίνες. Έτσι, αυξάνει η συστηματική φλεγμονή, χάνεται ο ρυθμός της κορτιζόλης, δεν γίνεται επιδιόρθωση των ιστών. Για αυτό, αν μετρήσει κάποιος τη βιολογική τους ηλικία θα τους βρει γερασμένους- αρκετά χρόνια πιο μεγάλους από τη χρονολογική τους ηλικία. Αυτό είναι κάτι στο οποίο πρέπει να παρέμβουμε σαν κοινωνία. Γιατί φαίνεται ότι αφορά πολύ κόσμο, ίσως τα δύο τρίτα του πληθυσμού.

Μπορούμε να αντιστρέψουμε αυτή τη βιολογική ηλικία;

Αναμφίβολα μπορεί να αντιστραφεί. Κατ’ αρχήν με μεσογειακή διατροφή, σωστό ύπνο και άσκηση. Και ορισμένα συμπληρώματα διατροφής, αν χρειάζεται. Πολύ αποτελεσματικά είναι τα ωμέγα-3 λιπαρά οξέα, τα οποία κατεβάζουν τα τριγλυκερίδια και έχουν και αντιφλεγμονώδη δράση, καθώς και η βιταμίνη D, η οποία είναι ιδιαίτερα χαμηλή στους Έλληνες.

 

Τι συμβουλές θα περιλάμβανε ο δικός σας κατάλογος του καλού γονέα;

Τελικά φαίνεται, τόσο από τη δική μου εμπειρία, όσο και από πολύ μεγάλες μελέτες, ότι έχει πάρα πολύ μεγάλη σημασία η εμβρυϊκή ζωή και τα πέντε πρώτα χρόνια του παιδιού. Αν δηλαδή, μια κοινωνία θέλει να επηρεάσει τους πολίτες της όσον αφορά την ανάπτυξή τους, τη συμπεριφορά τους και την ψυχολογική και σωματική υγεία και την ευτυχία τους, εκεί είναι που πρέπει να παρέμβει.

Μεγάλη μελέτη που έγινε πρόσφατα  στην Αμερική έδειξε ότι από τα χρόνια του νηπιαγωγείου μπορεί να διαπιστωθεί η πορεία που θα έχει ένα παιδί αργότερα στη ζωή του.

Εμβρυϊκή ζωή, τα πέντε πρώτα χρόνια της ζωής του παιδιού και η εφηβεία είναι περίοδοι ιδιαίτερα ευαίσθητες σε επιγενετικές αλλαγές. Αν το παιδί βιώσει πολύ έντονο στρες σε αυτές τις περιόδους, μπορεί να προκύψουν αλλαγές στο γονιδίωμά του, που δημιουργούν μεταβολές χαρακτηριστικές του χρόνιου στρες: δεν αισθάνονται καλά, έχουν αγχωτικά και καταθλιπτικά συμπτώματα, υπερπαράγουν κορτιζόλη  και άλλες ορμόνες του στρες. Ένα παιδί που στρεσάρεται σε μικρή ηλικία θα κοστίσει πολύ περισσότερο στην κοινωνία όταν γίνει ενήλικος, διότι μπορεί να αναπτύξει διάφορες αρρώστιες, ψυχικές και σωματικές.

Ο Χέκμαν, βραβείο Νόμπελ στην Οικονομία, είχε υπολογίσει ότι η καλύτερη επένδυση που μπορεί να κάνει μια κοινωνία είναι στα προσχολικά χρόνια. Πλάθονται τα παιδιά αυτά τα χρόνια, μαθαίνουν να συνδιαλέγονται, αλλάζουν θετικά τα νευρωνικά τους κυκλώματα στον εγκέφαλο. Σημειωτέον, ότι η κορυφή του αριθμού των συνάψεων στον εγκέφαλό μας είναι στα δύο χρόνια της ζωής.  Μπορούμε να φτιάξουμε μια κοινωνία που “να πετάει” αν ξεκινήσουμε από τις εγκύους, τις μητέρες και τα μικρά παιδιά. Θα έχουμε καλύτερους πολίτες, πιο ευτυχισμένους ανθρώπους, λιγότερο παραβατισμό, μεγαλύτερη παραγωγικότητα.

 

Της Νεκταρίας Καρακώστα για το Περιοδικό “Στα Χρώματα του Διαβήτη“

Γιώργος Χρούσος: “Το Ευ Γήρας Είναι Το Καλύτερο Σενάριο Μακροζωίας”

/0 Comments/in /by

Ποια είναι η δική του συνταγή για το πολυπόθητο healthy ageing.

Στα επόμενα 4 λεπτά θα μάθεις:

-Tελικά ισχύει ότι οι Έλληνες ζουν πιο πολλά χρόνια;
-Ποια είναι τα 5 βασικά βήματα για healthy ageing.

Δεν αρκεί να καταφέρεις να ζήσεις πολλά χρόνια. Είναι πολύ καλύτερο να ζήσεις χρόνια πολλά και καλά.

Ακόμα, όμως, κι αν έχεις γονίδια Ικαριώτη, δεν είναι βέβαιο ότι θα ζήσεις μια καλή ζωή μεγαλώνοντας, αν δεν φροντίσεις εγκαίρως να υιοθετήσεις ένα υγιεινό τρόπο ζωής.

Τι να το κάνεις, λοιπόν, αν καταφέρεις τελικά να συρθείς μέχρι τα εκατό;  Το θέμα είναι να μπορέσεις μεγαλώνοντας να απολαύσεις όσο το δυνατόν πιο ποιοτικά και καλά χρόνια υγείας και ευεξίας.

Ένας τέτοιος στόχος, όμως, απαιτεί πρόγραμμα και αυτοφροντίδα και ίσως μια αλλαγή οπτικής.

Με τον καθηγητή Γεώργιο Χρούσο μιλήσαμε για αυτή τη νέα ποιοτική διαφορά στον στόχο μακροζωία. Το healthy ageing που αντιστοιχεί ούτε λίγο ούτε πολύ σε μια φιλοσοφία ζωής, που προφανώς ταιριάζει γάντι στην εποχή που αναμένεται να ανατείλει. Μια εποχή όπου ο  κύριος στόχος δεν θα είναι απλά και μόνο η παράταση της νεότητας, αλλά η πορεία προς το υγιές γήρας.

Κύριε Χρούσο, σύμφωνα με στατιστικές εκτιμήσεις ο πληθυσμός των ατόμων τρίτης ηλικίας αναμένεται να αυξηθεί τις επόμενες δεκαετίες. Αυτό έρχεται να επιβεβαιώσει ότι ζούμε περισσότερο;

Πράγματι, ο πληθυσμός των ατόμων τρίτης ηλικίας θα αυξηθεί, όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά και στην υπόλοιπη Ευρώπη. Αυτό οφείλεται στην αύξηση του προσδόκιμου της  ζωής στις λεγόμενες ανεπτυγμένες χώρες. Γενικά, αυτές οι χώρες είναι σε μια αρνητική πορεία όσον αφορά τον πληθυσμό τους, δεδομένου ότι χρειαζόμαστε πάνω από 2 παιδιά ανά ζεύγος για να εξισορροπήσουμε την απώλεια από τους θανάτους. Αυτή η σταδιακή αλλαγή του πληθυσμού, με ελάττωση των νέων ανθρώπων και αύξηση των ηλικιωμένων, έχει ήδη αρχίσει να δημιουργεί οικονομικά προβλήματα στα ταμεία των συντάξεων και στο σύστημα υγείας.

Στην Ελλάδα έχουμε καλό προσδόκιμο ζωής, παρότι είμαστε στις πρώτες θέσεις σε παχυσαρκία, η οποία συνοδεύεται από νοσήματα που επιβαρύνουν την υγεία. Πώς εξηγείται αυτό;

Έχουμε πράγματι φοβερή αύξηση της παχυσαρκίας και του διαβήτη τύπου 2 στη χώρα μας. Περίπου τα δύο τρίτα του πληθυσμού μας στην ηλικία των 50-60 ετών πάσχουν από καρδιομεταβολικές νόσους που οφείλονται στον κακό τρόπο ζωής. Αυτές οι νόσοι είναι απόλυτα αποφεύξιμες και αναστρέψιμες με τη σωστή διαχείριση του τρόπου ζωής.

Η παράταση του προσδόκιμου της ζωής, παρόλη την αύξηση της παχυσαρκίας και την έλλειψη άσκησης που έχουμε στο λαό μας, εξισορροπείται από τη χρήση φαρμάκων που ελαττώνουν τους παράγοντες καρδιομεταβολικού κινδύνου, όπως το μεταβολικό σύνδρομο, η υπέρταση, η δυσλιπιδαιμία, η υπερπηκτικότητα του αίματος,  το άγχος, η κατάθλιψη και η λεγόμενη «παραφλεγμονή» που συνοδεύει την παχυσαρκία και το χρόνιο στρες. Αυτά τα φάρμακα έχουν δράσεις αντι-στρες, αντι-φλεγμονώδεις, αντι-πηκτικότητας του αίματος, καθώς και αντι-οξειδωτικές. Επίσης, είναι γνωστό ότι τα αντικαταθλιπτικά φάρμακα χαρίζουν πολλά χρόνια ζωής σε αυτούς που πραγματικά τα χρειάζονται.

Η επιστήμη, επομένως, δίνει λύση ακόμα και σε σοβαρά προβλήματα υγείας, κι έτσι καταφέρνουμε να ζήσουμε περισσότερο στις δυτικές τουλάχιστον κοινωνίες. Έτσι δεν είναι; 

Η επιστήμη πραγματικά βοηθάει τον σύγχρονο άνθρωπο με  δύο τρόπους. Πρώτον και καλύτερο, με το ότι έχει δείξει τον σωστό τρόπο ζωής, και δεύτερο, με την ανακάλυψη πολλών νέων φαρμάκων, που αποδεδειγμένα αυξάνουν το προσδόκιμο επιβίωσης. Το καλύτερο όμως είναι να υιοθετούμε τον πρώτο, ώστε να περιορίσουμε την ανάγκη για τον δεύτερο. Δηλαδή, να ακολουθούμε έναν υγιή τρόπο ζωής, έτσι ώστε να έχουμε καλύτερη υγεία μεγαλώνοντας και λιγότερο ανάγκη από φάρμακα.

Ποιος είναι ο λόγος, κύριε Χρούσο, που, ενώ ξέρουμε τη συνταγή για να ζήσουμε περισσότερο και καλύτερα, δεν την εφαρμόζουμε; Τι μας εμποδίζει να υιοθετήσουμε έναν πιο υγιή τρόπο ζωής;

Το χρόνιο στρες είναι ένα μεγάλο εμπόδιο στην υιοθέτηση καλών συμπεριφορών και οφείλουμε να το διαχειριζόμαστε σωστά. Η γνώμη μου είναι ότι μη-φαρμακευτικοί τρόποι ελέγχου του χρόνιου στρες, που έχουν να κάνουν με τον υγιεινό τρόπο ζωής, είναι το καλύτερο αντίδοτο στο στρες. Αυτοί συμπεριλαμβάνουν τη διατήρηση ιδανικού βάρους σώματος, την υγιεινή διατροφή, τη μέτρια άσκηση και τη σωστή διαχείριση του στρες. Η τελευταία μπορεί να επιτευχθεί με πολλούς τρόπους, αλλά συχνά μπορεί να χρειαστεί τη βοήθεια θεραπευτή με εξειδίκευση στη διαχείριση του στρες.

Επιμένετε στο στρες. Είναι γνωστή η έρευνά σας πάνω σε αυτό. Θεωρείτε πραγματικά ότι το στρες μάς “τρώει χρόνια”; Μπορεί να μειώσει τα χρόνια ζωής, αλλά και να μας γεράσει πριν την ώρα μας;

Ισχύουν και τα δύο. Είναι αποδεδειγμένο, εξάλλου, ότι χρόνιο ψυχοκοινωνικό στρες βλάπτει τους ιστούς μας μέσω των ορμονών του, που συμπεριλαμβάνουν την κορτιζόλη και τις φλεγμονώδεις ορμόνες του ανοσιακού συστήματος που λέγονται κυτοκίνες. Οι ουσίες αυτές αφενός εμποδίζουν την επιδιόρθωση των ιστών, ενώ, αφετέρου, αυξάνουν την οξείδωση που καταστρέφει πολλές ουσίες μέσα και έξω από το κύτταρο. Η βλάβη των τελομεριδίων, που προστατεύουν τα χρωμοσώματά μας, περιορίζει την ανανέωση των ιστών μας και συνεπώς τον χρόνο της ζωής μας.

Το χρόνιο στρες είναι ένα μεγάλο εμπόδιο στην υιοθέτηση καλών συμπεριφορών και οφείλουμε να το διαχειριζόμαστε σωστά.

Πάντως όλα δείχνουν ότι – με τον έναν ή τον άλλον τρόπο – στο μέλλον θα μπορούμε να καταφέρουμε να ζήσουμε περισσότερο. Αυτό δεν είναι ένα καλό νέο; 

Το υγιές γήρας είναι το ζητούμενο και όχι η μακροζωία από μόνη της. Γήρας με προβλήματα υγείας μπορεί να γίνει ανυπόφορο, αν περιορίζει  τη λειτουργικότητα και την αυτονομία του ηλικιωμένου ή της ηλικιωμένης. Τα δύο αυτά στοιχεία είναι τα βασικά προ-απαιτούμενα που καθορίζουν την ποιότητα της ζωής ενός ανθρώπου. Και δεν πρέπει να υποτιμούμε τη μοναξιά που συχνά συνοδεύει τα γηρατειά. Η παρουσία της επιταχύνει την πρόοδο του γήρατος και συνεπώς ελαττώνει το προσδόκιμο της ζωής.

Μπορείτε να μας πείτε πέντε βήματα για να εξασφαλίσει κάποιος αυτό το υγιές γήρας όπως λέτε;

Αυτή η ερώτηση για τα πέντε βήματα κανονικά χρήζει μεγάλης απάντησης. Φοβάμαι τις υπεραπλουστεύσεις, όπως και τις γενικεύσεις, αλλά θα προσπαθήσω. Σωστή διατροφή, μέτρια άσκηση, τακτική ανάπαυση, ουσιαστική διασκέδαση, θετική κοινωνικότητα και πνευματικότητα είναι τα πέντε αυτονόητα λογικά βήματα.

Αλλά, πέραν αυτών είναι πολύ σημαντικά η καλοσύνη, η υπέρβαση του εαυτού και πάνω απ΄ όλα  η ύπαρξη νοήματος ζωής. Είναι προφανές ότι θα πρέπει να ακολουθήσουμε τις πανανθρώπινες αξίες που εκφράστηκαν ξεκάθαρα από τους προγόνους μας, τη φρόνηση, τη δικαιοσύνη, το θάρρος, την αυτοπειθαρχία, τον ανθρωπισμό και την υπέρβαση.

Μιλήστε μου για την αξία της διατροφής στο θέμα του healthy ageing και την αντίστοιχη αξία της γυμναστικής. Ποια από τις δύο συνήθειες θεωρείτε πιο σημαντική, για εκείνους που θέτουν ως στόχο το “υγιές γήρας”; 

Είναι απαραίτητες και οι δύο. Σήμερα γνωρίζουμε ότι η καλή σκελετική μυϊκή μάζα είναι ένας εξαιρετικός προβλεπτικός δείκτης καλής υγείας και προσδόκιμου επιβίωσης. Καλή διατροφή, άσκηση και αποτελεσματική διαχείριση του στρες  είναι “εκ των ων ουκ άνευ”.

Υπάρχουν αρκετές έρευνες που επιβεβαιώνουν κάποιους παράγοντες ή συνήθειες που σχετίζονται με τη μακροζωία. Μεταξύ αυτών είναι και η ενεργή σεξουαλική ζωή. Ισχύει αυτό; 

Κατά τη γνώμη μου, η καλή διαχείριση του στρες είναι το κλειδί. Συμβαίνει σε μερικούς ανθρώπους αυτόματα, αλλά στους πιο πολλούς μπορεί να διδαχτεί. Ο κοινός παρονομαστής στις λεγόμενες «μπλε ζώνες», δηλ. περιοχές που έχουν πολλούς υπερ-αιωνόβιους, όπως για παράδειγμα η Ικαρία, είναι η έλλειψη χρόνιου στρες. Ισχύει, όμως, ότι η καλή σεξουαλική λειτουργία αποτελεί δείγμα καλής ψυχικής και σωματικής υγείας.

Ας μιλήσουμε για την αξία της  προληπτικής ιατρικής. Τελικά, αυτό το καθιερωμένο ετήσιο check up είναι καίριας σημασίας, αν θέλουμε να πορευτούμε  προς το healthy ageing; 

Το καθιερωμένο ετήσιο check-up μετά από μια ορισμένη ηλικία είναι βασικό για την πρόληψη. Οτιδήποτε διαγιγνώσκεται έγκαιρα έχει καλύτερη πρόγνωση. Ας μην το ξεχνάμε αυτό.

Ο κοινός παρονομαστής στις λεγόμενες «μπλε ζώνες», δηλαδή σε περιοχές που έχουν πολλούς υπερ-αιωνόβιους είναι η έλλειψη χρόνιου στρες.

Ηλικιωμένοι, υπερβολικά απορροφημένοι από την υγεία τους. Θεωρείτε ότι είναι ένα φαινόμενο αυτό; Προσωπικά έχω κουραστεί να βλέπω τον μπαμπά μου να ασχολείται συνέχεια με τις εξετάσεις του και να τρέχει από γιατρό σε γιατρό … Μήπως τελικά το να ασχολείσαι πολύ με την  υγεία σου δημιουργεί ένα νέο άγχος;

Αν ο μπαμπάς σας φροντίζει την υγεία του, ακόμα κι αν ασχολείται σε υπερβολικό βαθμό με τις ιατρικές του εξετάσεις, τότε μάλλον είστε τυχερή, μια και δεν θα χρειαστεί πιθανόν να τον φροντίσετε εσείς. Μερικές φορές μπορεί πράγματι σε αυτές τις μεγάλες ηλικίες να δούμε κάποια πιο έντονη ανησυχία για τα θέματα υγείας. Είναι εύλογο θεωρώ. Σίγουρα όμως προτιμάμε ένα άτομο τρίτης ηλικίας να προσέχει την υγεία του παρά να έχει παραιτηθεί και ως εκ τούτου να είναι απορυθμισμένο σε ό,τι αφορά τους βασικούς δείκτες υγείας.

Κι ας μιλήσουμε και για το άλλο σημαντικό κομμάτι της προληπτικής ιατρικής, για τα εμβόλια. Τα εμβόλια δεν είναι μόνο για τα παιδιά. Είναι απαραίτητα και για τους ενήλικες, καθώς αυξάνουν τις πιθανότητες να γεράσουν ασφαλέστερα;  

Ναι. Το ίδιο ισχύει και για τα εμβόλια στους ενηλίκους. Πάντα με τη συμβουλή του παθολόγου, όλα τα ενδεδειγμένα εμβόλια πρέπει να γίνονται ανελλιπώς. Εμβόλια κατά του πνευμονιόκοκκου, του έρπητα ζωστήρα και το ετήσιο της γρίπης συνιστώνται μετά τα πενήντα, δεδομένου ότι, καθώς μεγαλώνουμε, αποδυναμώνεται το ανοσοποιητικό μας και γινόμαστε πιο ευάλωτοι στις λοιμώξεις. Κάνοντας τα εμβόλια που συστήνονται για την ηλικία μας, θωρακιζόμαστε και γινόμαστε πιο ασφαλείς, καθώς μεγαλώνουμε. Η γνώμη μου είναι επίσης ότι όλα να νεότερα άτομα, άνδρες και γυναίκες, θα πρέπει να κάνουν και το εμβόλιο κατά του HPV.  Ας μη ξεχνάμε ότι 5% του συνόλου των καρκίνων οφείλονται στον HPV.

Αν κάποιος στο μεγαλύτερο μέρος της ζωής του είχε επιβαρυντικές για την υγεία του συνήθειες π.χ. κάπνισμα, κακή διατροφή, καθιστική ζωή, είναι μάταιη μια στροφή στο healthy aging; Ή ποτέ δεν είναι αργά;

Ευτυχώς, σε έναν μεγάλο βαθμό οι αρνητικές επιπτώσεις των κακών συμπεριφορών που αναφέρατε είναι αναστρέψιμες. Και όσο νωρίτερα, τόσο καλύτερα. Πράγματι, ποτέ δεν είναι αργά.

Φαντάζομαι πως κι εσείς εφαρμόζετε τις αρχές του healthy aging. Έτσι δεν είναι; Θέλετε να μας πείτε ποιες από αυτές θεωρείτε  πιο σημαντικές;

O Freud είχε χαρακτηρίσει δύο πολύ σημαντικές βασικές λειτουργίες στη ζωή του ανθρώπου: Εργασία και Αγάπη. Αυτό προϋποθέτει εκτός από την ενέργεια που αφιερώνουμε στην εργασία μας, και που συχνά δίνει νόημα στη ζωή μας, να φροντίζουμε να έχουμε καλές σχέσεις στη δουλειά,  ή στο σχολείο για τα παιδιά, και στον οικογενειακό και φιλικό κύκλο. Ο άνθρωπος, ως κοινωνικό ον που είναι, εξαρτάται ψυχολογικά από τον ανθρώπινο περίγυρό του. Όσον αφορά εμένα, προσπαθώ να ακολουθώ αυτά που διδάσκω, όπως τα ανέφερα προηγουμένως. Το κατά δύναμη.

Κι επομένως, τι από το δύο είναι καλύτερο; Να βγει κάποιος στη σύνταξη ή να συνεχίσει να δουλεύει μέχρι το τέλος της ζωής του; 

Είναι σημαντικό να εξακολουθήσει να ασχολείται με τα ενδιαφέροντά του και με αυτά που του ή της δίνουν νόημα. Κι ο καθένας μας πρέπει να βρει το νόημα της ζωής του. Όσο πιο γρήγορα στη ζωή, τόσο το καλύτερο.

O Freud είχε χαρακτηρίσει δύο πολύ σημαντικές βασικές λειτουργίες στη ζωή του ανθρώπου: Εργασία και Αγάπη.

Κι εσείς, κύριε Χρούσο, τα θεωρείτε σημαντικά αυτά τα δύο; Την Εργασία και την Αγάπη; Φαντάζεστε τον εαυτό σας να εργάζεστε μέχρι το τέλος της ζωής σας ή προτιμάτε να αποσυρθείτε κάποια στιγμή στη ζεστασιά των αγαπημένων σας προσώπων; 

Πράγματι, τα θεωρώ πολύ σημαντικά προαπαιτούμενα μιας ευτυχισμένης ζωής. Ο Bertrand Russel θεωρούσε τους επιστήμονες και τους καλλιτέχνες πιο κοντά στην ευτυχία λόγω του ότι μέσω της επιστήμης και της τέχνης, κάποιος είναι πιο κοντά σε ένα νόημα ζωής. Προσωπικά δεν πιστεύω στην απόσυρση. Το «Εργασία και Αγάπη» ισχύει σε όλα τα στάδια της ζωής.

Ο Γιώργος Χρούσος είναι Καθηγητής παιδιατρικής και ενδοκρινολογίας, Διευθυντής της Α’ πανεπιστημιακής παιδιατρικής Κλινικής Ιατρικής Σχολής στο Νοσοκομείο Παίδων «Η Αγία Σοφία», ενώ κατέχει την έδρα της UNESCO στην Εφηβική Υγεία και Ιατρική. Στην επαγγελματική του σταδιοδρομία έχει εστιάσει την έρευνά του στις νευροενδοκρινολογικές μεταβολές που συσχετίζονται με τις διαταραχές του συναισθήματος, ύπνου, αντίληψης του πόνου, και ανοσολογικής λειτουργίας, και έχει ανοίξει νέους ορίζοντες σε ένα φάσμα χρόνιων πολύπλοκων διαταραχών του ανθρώπου, όπως η κατάθλιψη, το μεταβολικό σύνδρομο, οι αυτοάνοσες και αλλεργικές παθήσεις, οι διαταραχές της διατροφής, οι διαταραχές του ύπνου και τα ψυχοσωματικά νοσήματα, η παχυσαρκία και το χρόνιο στρες. Έχει λάβει πολυάριθμα διεθνή βραβεία για το έργο του, ενώ το Institute of Scientific Information τον έχει χαρακτηρίσει ως έναν από τους πιο υψηλά αναφερόμενους επιστήμονες στον κόσμο.

 

Της Φλώρα Κασσαβέτη, Αρχισυντάκτρια Thrive Global Greece

Το μελλον της Ιατρικης: Τεχνολογία ή Ιατρικη του Τροπου Ζωης;

/0 Comments/in /by

Η Ιατρική λειτουργεί με βασικό σκοπό και αποστολή την καλή υγεία, ευημερία και ευτυχία του ανθρώπου. Ο Ιπποκράτης διαιρούσε την Ιατρική σε τρεις κλάδους, τη Φυσική (Παθολογία), τη Χειρουργική και τη Διαιτητική (του Τρόπου Ζωής), και αυτή η αντίληψη ισχύει και σήμερα.

Αναμφίβολα, η Επιστήμη, η Καινοτομία και η Τεχνολογία έχουν συνεισφέρει και εξακολουθούν να συνεισφέρουν τα μέγιστα στην πρόοδο και των τριών διαστάσεων της Ιπποκρατικής Ιατρικής. Πράγματι, τα τελευταία χρόνια, η Ιατρική αναπτύσσεται ραγδαία όσον αφορά την εμβάθυνση των γνώσεων και την τεχνολογική της διάσταση, ενώ οι δυνατότητές της να προλάβει, να διαγνώσει και να αντιμετωπίσει τις ανθρώπινες νόσους έχουν εκτοξευθεί. Η ιατρική επιστήμη εξελίσσεται ακάθεκτα και εκθετικά, με κύριους συντελεστές και οδηγούς τη βιοτεχνολογία, την απεικονιστική επιστήμη και την τεχνητή νοημοσύνη. Η αποκρυπτογράφηση του ανθρώπινου, και όχι μόνο, γονιδιώματος, η ικανότητα της γενετικής μηχανικής να διορθώνει γονίδια και να επηρεάζει την έκφρασή τους, η απαρχή των γονιδιακών και κυτταρικών θεραπειών, η επιτάχυνση της μελέτης του εγκεφάλου, η ρομποτική, η μικροχειρουργική, τα καινοτόμα φάρμακα, και οι βιολογικοί παράγοντες, όλα αναπτύσσονται συνεχώς και προοικονομούν ένα άριστο μέλλον. Χωρίς αμφιβολία, είμαστε πολύ κοντά στη θεραπεία νόσων που ακόμη θεωρούνται ανίατες.

Είναι ενδιαφέρον ότι οι νέες γνώσεις των τελευταίων ετών μας έχουν επίσης επιβεβαιώσει τη σοφία του τρίτου κλάδου της Ιπποκρατικής Ιατρικής, της Διαιτητικής, και έχουν αποκαλύψει τις βιολογικές βάσεις των αρχαίων προτροπών για τον υγιεινό τρόπο ζωής. Σήμερα, από πλευράς κοινωνικού και οικονομικού αντικτύπου, η Ιατρική του Τρόπου Ζωής (Lifestyle Medicine) αποτελεί την κύρια προσφορά της Ιατρικής προς την ανθρωπότητα για την πρόληψη και θεραπεία των νόσων που την ταλανίζουν, δηλαδή των χρόνιων μη μεταδιδόμενων νοσημάτων, όπως η παχυσαρκία, ο σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2, τα καρδιομεταβολικά νοσήματα, η οστεοπόρωση, το άγχος, η κατάθλιψη και ο καρκίνος.

Στην Ιατρική του Τρόπου Ζωής υπεισέρχεται σε μεγάλο βαθμό η ιατρική τέχνη, η διάσταση της ιατρικής που δεν εξαρτάται από την τεχνολογία, αλλά από αυτή καθαυτή την ανθρώπινη φύση. Η δυαδική σχέση εμπιστοσύνης ιατρού-ασθενούς ή, αντίστοιχα, η τριαδική σχέση, στην περίπτωση που συμπεριλαμβάνεται το δίπολο γονέας-παιδί, έχει στενή σχέση με το αποτέλεσμα μιας θεραπείας. Αυτή η σχέση εξαρτάται από την εν-συναίσθηση, δηλ., την εν πολλοίς αυτόματη γνωστική και συναισθηματική επικοινωνία μεταξύ δύο ατόμων, που αποτελεί και τη βάση του κοινωνικού ιστού. Φυσιολογικά συν-παλλόμενα νευρωνικά δίκτυα εν-συναίσθησης στους εγκεφάλους αλληλοεπιδρώντων ατόμων συνδέουν τον ιατρό με τον ασθενή και, σαν συγκοινωνούντα δοχεία, περνούν θετικά συναισθήματα από τον πρώτο στον δεύτερο. Στη σωστή σχέση, τα αρνητικά συναισθήματα του ασθενούς δεν πρέπει να περνούν στον ιατρό, ο οποίος έτσι, να μπορεί με «συμπόνια», δηλ. γνωστική εν-συναίσθηση με αρχές προσφοράς, χωρίς να υποφέρει, ανεπηρέαστος, να προσφέρει στον/στην ασθενή την αμέριστη βοήθειά του. Στη μαζική, απρόσωπη, «βιομηχανική» ιατρική που θυμίζει «γραμμή παραγωγής» και στην παρεπόμενη απώλεια της συμπόνιας, όπως αυτή που συχνά επικρατεί στις δυτικές κοινωνίες σήμερα, αυτή η τόσο ουσιαστική σχέση έχει διαταραχθεί ή ακόμα και διακοπεί, με πολύ δυσάρεστα αποτελέσματα όχι μόνο για τους ασθενείς, αλλά και για τους φροντιστές, τους νοσηλευτές και ιατρούς. Αυτό δεν είναι το μέλλον της Ιατρικής που επιθυμούμε και αυτή η τάση πρέπει να αναστραφεί.

Η Ιατρική του Τρόπου Ζωής στοχεύει στην προώθηση του υγιεινού τρόπου διαβίωσης μέσω της αύξησης της φυσικής δραστηριότητας, της καλής διατροφής, του σωστού και κανονικού ύπνου, της επιτυχούς διαχείρισης του στρες, της αύξησης της ψυχοσωματικής ανθεκτικότητας, της αντιμετώπισης του άγχους και της κατάθλιψης, της αποφυγής καταχρηστικών συμπεριφορών, και της πρόληψης και καταπολέμησης σημαντικών χρόνιων μη μεταδιδόμενων νοσημάτων. Ολα τα παραπάνω, μαζί με την προ-κοινωνικότητα, την υπέρβαση, και τον ενάρετο βίο, συντελούν στην πέραν της ευζωίας απόκτηση της αριστοτέλειας ευδαιμονίας. Η Ιατρική του Τρόπου Ζωής, συνεπώς, αποσκοπεί στη βελτίωση της ποιότητας και της διάρκειας του υγιούς βίου του ατόμου, και όχι μόνο. Σίγουρα, βοηθάει ιδιαίτερα και αυτούς που ασθενούν, βελτιώνοντας, ανάμεσα στα άλλα, και την ανταπόκρισή τους στις διάφορες θεραπείες που λαμβάνουν. Μέσω των καλά ιατρικά αντιμετωπιζόμενων ασθενών, επηρεάζεται θετικά και το περιρρέον περιβάλλον τους, αλλά και το κοινωνικό σύνολο. Η ιατρική του τρόπου ζωής προλαμβάνει, θεραπεύει και ανακουφίζει και αυτούς που ασθενούν. Η εφαρμογή της είναι απόλυτα επιθυμητή και είναι θέμα παιδείας σε μια κοινωνία στην οποία θέλουμε να γίνει εγγενές βίωμα και να επικρατήσει.

Σήμερα, κανένας δεν αμφισβητεί την αξία της έρευνας και της καινοτομίας στην αναβάθμιση της ποιότητας της ζωής των ασθενών και στην απαραίτητη συνεργασία των φορέων που εμπλέκονται άμεσα προς αυτή την κατεύθυνση. Η πολιτεία, η ακαδημαϊκή κοινότητα, τα ερευνητικά ινστιτούτα, οι σύλλογοι ασθενών, και η φαρμακοβιομηχανία παίζουν τεράστιους ρόλους στην καλύτερη δυνατή συνεργασία για το βέλτιστο αποτέλεσμα. Παράλληλα με την ωφέλεια που όλοι απολαμβάνουμε από την τεχνολογική ιατρική και τις παραπάνω δράσεις μεταξύ ασθενών, επιστημόνων υγείας και φαρμακευτικής βιομηχανίας, αυτές οι συνέργειες αποδίδουν καλύτερα πάνω σε ένα υπόβαθρο σωστού τρόπου ζωής. Το μέλλον της Ιατρικής είναι λαμπρό, όχι μόνο λόγω της τεχνολογικής της ανάπτυξης, αλλά και λόγω της ικανότητάς της να θεραπεύει τον ψυχισμό του ανθρώπου και της κοινωνίας. Η κοινωνική και συμπεριφορική διάσταση της Ιατρικής εφαρμόζεται μαζί με την κλασική και τεχνολογική Ιατρική εις όφελος του ατόμου και του συνόλου. Σωστή κοινωνική στρατηγική προσέγγιση στην ιατρική φροντίδα θα οδηγήσει σε υγιέστερους και ευτυχέστερους πολίτες ταυτόχρονα με σημαντικά κοινωνικο-οικονομικά οφέλη για τον τόπο.

* Ο Γεώργιος Π. Χρούσος είναι ομότιμος καθηγητής Παιδιατρικής και Ενδοκρινολογίας στο ΕΚΠΑ, διευθυντής του Ερευνητικού Πανεπιστημιακού Ινστιτούτου Υγείας Μητέρας, Παιδιού, και Ιατρικής Ακριβείας. Επικεφαλής έδρας UNESCO Εφηβικής Υγείας και Ιατρικής.

 

Πηγή: kathimerini.gr

Γεώργιος Χρούσος: Μια ζωή αφιερωμένη στα παιδιά

/0 Comments/in /by

Η «χρυσή» πορεία του έλληνα καθηγητή που άλλαξε τον τρόπο με τον οποίο ασκείται η παιδιατρική διεθνώς

 

Από πού να ξεκινήσει κάποιος ο οποίος θέλει να γράψει για τον ομότιμο καθηγητή Παιδιατρικής και Ενδοκρινολογίας στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ) κ. Γεώργιο Χρούσο; Από το βιογραφικό του, το οποίο καλύπτει 114(!) σελίδες γεμάτες με δημοσιεύσεις – έχει συγγράψει περισσότερα από 900 επιστημονικά άρθρα και πάνω από 600 αναλύσεις σε επιστημονικές επιθεωρήσεις αλλά και κεφάλαια σε επιστημονικά εγχειρίδια -, με δεκάδες βραβεύσεις και διακρίσεις – σύμφωνα με το Google Scholar και το Institute of Scientific Information (ISI) είναι ένας από τους 100 επιστήμονες με τις περισσότερες ετεροαναφορές στο έργο τους παγκοσμίως, όχι μόνο στην Κλινική Ιατρική αλλά και στη Βιολογία και στη Βιοχημεία καθώς και πρώτος σε ετεροαναφορές κλινικός ενδοκρινολόγος ή παιδίατρος σε ολόκληρο τον κόσμο; Από τη λαμπρή καριέρα του σε ΗΠΑ και Ελλάδα, στη διάρκεια της οποίας κατείχε εξέχουσες θέσεις και παρήγαγε πλούσιο ερευνητικό αλλά και κλινικό έργο; Από τη σημαντική έρευνα που συνεχίζει να διεξάγει και η οποία ρίχνει φως σε πλήθος πεδίων με επίκεντρο πάντα το αγαπημένο του αντικείμενο, το στρες, αυτόν τον εξελικτικό «σύμμαχο» του ανθρώπινου είδους που έχει μετατραπεί σε έναν από τους μεγαλύτερους εχθρούς του;

Γιατρός από κούνια

Η πορεία του κ. Χρούσου είναι μια πορεία πραγματικά «χρυσή» που ταιριάζει με το επίθετό του – το έχει ψάξει, και έχει τις ρίζες του στο Βυζάντιο, προερχόμενο από το Χρυσός (Χρουσός) με ανάσπαση του τόνου, όπως συμβαίνει με πολλές ελληνικές λέξεις. Ο 69χρονος σήμερα κ. Χρούσος γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Πάτρα και ήταν αρκετά εκείνα που τον έκαναν να αποφασίσει να σπουδάσει Ιατρική: «Είχα συγγενείς γιατρούς ενώ συγχρόνως στην εφηβεία διάβασα «Το Κάστρο» του Κρόνιν με πρωταγωνιστή έναν νεαρό γιατρό που μάχεται για το καλό της κοινωνίας υπό αντίξοες συνθήκες και ταυτίστηκα μαζί του. Ετσι έδωσα εξετάσεις και πέρασα στην Ιατρική Αθηνών από τους πρώτους». Αποφοίτησε το 1975 «πρώτος των πρώτων» και ύστερα από έναν χρόνο ειδικότητας στην Παθολογία αποφάσισε να ασχοληθεί με την Παιδιατρική ολοκληρώνοντας την ειδικότητα στην Ιατρική Σχολή και στο Ιατρικό Κέντρο του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης. «Μου άρεσαν πάντα πολύ τα παιδιά και η αλληλεπίδραση μαζί τους, ίσως επειδή ήμουν μοναχοπαίδι». Επόμενος σταθμός του τα φημισμένα Εθνικά Ινστιτούτα Υγείας των ΗΠΑ (ΝΙΗ), και συγκεκριμένα το Εθνικό Ινστιτούτο Υγείας του Παιδιού και Ανθρώπινης Ανάπτυξης (ΝΙCHD) όπου εκπαιδεύθηκε στην Ενδοκρινολογία, στον Μεταβολισμό και στον Διαβήτη. Μετά την εκπαίδευσή του ακολούθησε μακρά καριέρα στο ΝΙCHD όπου διετέλεσε διευθυντής του Tμήματος Παιδιατρικής και Αναπαραγωγικής Ενδοκρινολογίας, ενώ ήταν και καθηγητής Παιδιατρικής, Φυσιολογίας και Βιοφυσικής στο Πανεπιστήμιο Georgetown στην Ουάσιγκτον.

Παλιννόστηση

Το 2001 πήρε τη μεγάλη απόφαση να επιστρέψει στην Ελλάδα – «μια απόφαση που δεν με δυσκόλεψε, αφού ένιωθα ότι η Ελλάδα με χρειαζόταν περισσότερο». Κατέλαβε τη θέση του καθηγητή και διευθυντή της αρχαιότερης και μεγαλύτερης παιδιατρικής κλινικής της χώρας, της Α’ Παιδιατρικής Κλινικής στην Ιατρική Σχολή του ΕΚΠΑ, την οποία και διατήρησε ως το 2018, οπότε και ολοκληρώθηκε η ακαδημαϊκή πορεία του. Το έργο του είχε τεράστια επίδραση στον τρόπο με τον οποίο ασκείται η Παιδιατρική στην Ελλάδα. Συμμετείχε μεταξύ άλλων στη δημιουργία νέων εθνικών καμπυλών αύξησης, ξεκίνησε εθνική εκστρατεία ενάντια στην παιδική παχυσαρκία, έγινε επικεφαλής της Εθνικής Επιτροπής για τον Μητρικό Θηλασμό, ανέπτυξε τον μηχανισμό πιστοποίησης για τα φιλικά στα βρέφη νοσοκομεία, ενώ ήταν και ο δημιουργός καμπάνιας υπέρ του μητρικού θηλασμού η οποία έλαβε βραβείο από την UNICEF το 2011. Ηταν επίσης ο «πατέρας» του πρώτου Προγράμματος Εφηβικής Ιατρικής στην Ελλάδα, το οποίο, χάρη στην πρωτοτυπία και στην επιστημονική αρτιότητά του, αναγνωρίστηκε το 2010 από την UNESCO ως η μοναδική έδρα παγκοσμίως στην Εφηβική Ιατρική (UNESCO Chair on Adolescent Health Care). Συμμετείχε ενεργά και στη «θεμελίωση» του Ιδρύματος Ιατροβιολογικών Ερευνών της Ακαδημίας Αθηνών, του οποίου και διετέλεσε πρώτος διευθυντής.

Παγκόσμια αναγνώριση

Ο κ. Χρούσος έχει αναγνωριστεί παγκοσµίως για την έρευνά του στο µοριακό σύστηµα µετάδοσης του σήµατος των γλυκοκορτικοειδών στο κύτταρο, στις νόσους του άξονα των επινεφριδίων και στους φυσιολογικούς και µοριακούς µηχανισµούς του στρες. Η προσφορά του, που εκτείνεται από την έρευνα σε μοριακό επίπεδο ως τη διάγνωση και τη θεραπεία, έχει ανοίξει νέους ορίζοντες σε ένα φάσµα χρόνιων «μη μεταδιδόμενων» διαταραχών και κυρίως αυτών που σχετίζονται με το στρες, όπως η μελαγχολική, η άτυπη, η εποχική και η επιλόχειος κατάθλιψη, η διαταραχή μετατραυματικού στρες, οι διαταραχές πρόσληψης τροφής, οι ψυχοσωματικές νόσοι, οι διαταραχές του ύπνου, καθώς και τα φλεγμονώδη/αυτοάνοσα και αλλεργικά νοσήματα.

Σήμερα συνεχίζει την έρευνά του στο προσφάτως μετονομασθέν Ερευνητικό Ινστιτούτο για την Υγεία Μητέρας – Παιδιού και την Ιατρική Ακριβείας του ΕΚΠΑ με αμείωτο ζήλο, όπως αποδεικνύει το πλήθος των ερευνητικών ευρημάτων που φέρνει στο φως με την ομάδα του. Μεταξύ τέτοιων πρόσφατων ευρημάτων περιλαμβάνονται εντυπωσιακές ανακαλύψεις για το μητρικό γάλα – όπως φαίνεται, η μητέρα συνεχίζει να «περνά» στο παιδί της μέσω του θηλασμού γενετικό υλικό της, το οποίο πιθανώς αφομοιώνεται από τα κύτταρα του μωρού με αποτέλεσμα να αυξάνεται ο αναβολισμός και να μειώνεται το στρες του – αλλά και σημαντικά ευρήματα για το στρες στα παιδιά, το οποίο, σύμφωνα με τον καθηγητή, ως και τριπλασιάστηκε στα χρόνια της κρίσης.

Ο κ. Χρούσος δηλώνει ότι δεν θέλει να σταματήσει να εργάζεται, και μάλιστα με νέους – «καθώς αυτό αποτελεί το καλύτερο αντίδοτο στο γήρας». Και όταν δεν εργάζεται, περιτριγυρίζεται και πάλι από τα πιο γλυκά νιάτα – τα τρία εγγονάκια του (με την καθηγήτρια Οφθαλμολογίας σύζυγό του Τζούλη έχει αποκτήσει τρεις κόρες, τη Φαίδρα, την Ιώνη και τη Θάλεια, οικονομολόγο, γιατρό και αρχιτέκτονα αντίστοιχα, και μέχρι στιγμής η Φαίδρα τού έχει χαρίσει δύο εγγόνια και η Ιώνη ένα). Κρατά επίσης πάντα νέο το πνεύμα του ανατρέχοντας στους αρχαίους Ελληνες – λατρεύει την Ιστορία και τη Φιλοσοφία – αλλά και ταξιδεύοντας. «Μου αρέσει να επισκέπτομαι μουσεία Τέχνης, Ιστορίας και Φυσικής Ιστορίας. Δεν χορταίνω να μαθαίνω και, όσο περνούν τα χρόνια και τα περιθώρια στενεύουν, έχω ακόμη μεγαλύτερο κίνητρο για να μάθω όσο περισσότερα γίνεται». Μάλλον αυτό είναι το μυστικό των μεγάλων επιστημόνων και δασκάλων. Δεν σταματούν να είναι οι ίδιοι αιώνιοι μαθητές…

 

Του Τσώλη Θεοδώρη για το tovima.gr