Ποια είναι η δική του συνταγή για το πολυπόθητο healthy ageing.
Στα επόμενα 4 λεπτά θα μάθεις:
-Tελικά ισχύει ότι οι Έλληνες ζουν πιο πολλά χρόνια;
-Ποια είναι τα 5 βασικά βήματα για healthy ageing.
Δεν αρκεί να καταφέρεις να ζήσεις πολλά χρόνια. Είναι πολύ καλύτερο να ζήσεις χρόνια πολλά και καλά.
Ακόμα, όμως, κι αν έχεις γονίδια Ικαριώτη, δεν είναι βέβαιο ότι θα ζήσεις μια καλή ζωή μεγαλώνοντας, αν δεν φροντίσεις εγκαίρως να υιοθετήσεις ένα υγιεινό τρόπο ζωής.
Τι να το κάνεις, λοιπόν, αν καταφέρεις τελικά να συρθείς μέχρι τα εκατό; Το θέμα είναι να μπορέσεις μεγαλώνοντας να απολαύσεις όσο το δυνατόν πιο ποιοτικά και καλά χρόνια υγείας και ευεξίας.
Ένας τέτοιος στόχος, όμως, απαιτεί πρόγραμμα και αυτοφροντίδα και ίσως μια αλλαγή οπτικής.
Με τον καθηγητή Γεώργιο Χρούσο μιλήσαμε για αυτή τη νέα ποιοτική διαφορά στον στόχο μακροζωία. Το healthy ageing που αντιστοιχεί ούτε λίγο ούτε πολύ σε μια φιλοσοφία ζωής, που προφανώς ταιριάζει γάντι στην εποχή που αναμένεται να ανατείλει. Μια εποχή όπου ο κύριος στόχος δεν θα είναι απλά και μόνο η παράταση της νεότητας, αλλά η πορεία προς το υγιές γήρας.
Κύριε Χρούσο, σύμφωνα με στατιστικές εκτιμήσεις ο πληθυσμός των ατόμων τρίτης ηλικίας αναμένεται να αυξηθεί τις επόμενες δεκαετίες. Αυτό έρχεται να επιβεβαιώσει ότι ζούμε περισσότερο;
Πράγματι, ο πληθυσμός των ατόμων τρίτης ηλικίας θα αυξηθεί, όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά και στην υπόλοιπη Ευρώπη. Αυτό οφείλεται στην αύξηση του προσδόκιμου της ζωής στις λεγόμενες ανεπτυγμένες χώρες. Γενικά, αυτές οι χώρες είναι σε μια αρνητική πορεία όσον αφορά τον πληθυσμό τους, δεδομένου ότι χρειαζόμαστε πάνω από 2 παιδιά ανά ζεύγος για να εξισορροπήσουμε την απώλεια από τους θανάτους. Αυτή η σταδιακή αλλαγή του πληθυσμού, με ελάττωση των νέων ανθρώπων και αύξηση των ηλικιωμένων, έχει ήδη αρχίσει να δημιουργεί οικονομικά προβλήματα στα ταμεία των συντάξεων και στο σύστημα υγείας.
Στην Ελλάδα έχουμε καλό προσδόκιμο ζωής, παρότι είμαστε στις πρώτες θέσεις σε παχυσαρκία, η οποία συνοδεύεται από νοσήματα που επιβαρύνουν την υγεία. Πώς εξηγείται αυτό;
Έχουμε πράγματι φοβερή αύξηση της παχυσαρκίας και του διαβήτη τύπου 2 στη χώρα μας. Περίπου τα δύο τρίτα του πληθυσμού μας στην ηλικία των 50-60 ετών πάσχουν από καρδιομεταβολικές νόσους που οφείλονται στον κακό τρόπο ζωής. Αυτές οι νόσοι είναι απόλυτα αποφεύξιμες και αναστρέψιμες με τη σωστή διαχείριση του τρόπου ζωής.
Η παράταση του προσδόκιμου της ζωής, παρόλη την αύξηση της παχυσαρκίας και την έλλειψη άσκησης που έχουμε στο λαό μας, εξισορροπείται από τη χρήση φαρμάκων που ελαττώνουν τους παράγοντες καρδιομεταβολικού κινδύνου, όπως το μεταβολικό σύνδρομο, η υπέρταση, η δυσλιπιδαιμία, η υπερπηκτικότητα του αίματος, το άγχος, η κατάθλιψη και η λεγόμενη «παραφλεγμονή» που συνοδεύει την παχυσαρκία και το χρόνιο στρες. Αυτά τα φάρμακα έχουν δράσεις αντι-στρες, αντι-φλεγμονώδεις, αντι-πηκτικότητας του αίματος, καθώς και αντι-οξειδωτικές. Επίσης, είναι γνωστό ότι τα αντικαταθλιπτικά φάρμακα χαρίζουν πολλά χρόνια ζωής σε αυτούς που πραγματικά τα χρειάζονται.
Η επιστήμη, επομένως, δίνει λύση ακόμα και σε σοβαρά προβλήματα υγείας, κι έτσι καταφέρνουμε να ζήσουμε περισσότερο στις δυτικές τουλάχιστον κοινωνίες. Έτσι δεν είναι;
Η επιστήμη πραγματικά βοηθάει τον σύγχρονο άνθρωπο με δύο τρόπους. Πρώτον και καλύτερο, με το ότι έχει δείξει τον σωστό τρόπο ζωής, και δεύτερο, με την ανακάλυψη πολλών νέων φαρμάκων, που αποδεδειγμένα αυξάνουν το προσδόκιμο επιβίωσης. Το καλύτερο όμως είναι να υιοθετούμε τον πρώτο, ώστε να περιορίσουμε την ανάγκη για τον δεύτερο. Δηλαδή, να ακολουθούμε έναν υγιή τρόπο ζωής, έτσι ώστε να έχουμε καλύτερη υγεία μεγαλώνοντας και λιγότερο ανάγκη από φάρμακα.
Ποιος είναι ο λόγος, κύριε Χρούσο, που, ενώ ξέρουμε τη συνταγή για να ζήσουμε περισσότερο και καλύτερα, δεν την εφαρμόζουμε; Τι μας εμποδίζει να υιοθετήσουμε έναν πιο υγιή τρόπο ζωής;
Το χρόνιο στρες είναι ένα μεγάλο εμπόδιο στην υιοθέτηση καλών συμπεριφορών και οφείλουμε να το διαχειριζόμαστε σωστά. Η γνώμη μου είναι ότι μη-φαρμακευτικοί τρόποι ελέγχου του χρόνιου στρες, που έχουν να κάνουν με τον υγιεινό τρόπο ζωής, είναι το καλύτερο αντίδοτο στο στρες. Αυτοί συμπεριλαμβάνουν τη διατήρηση ιδανικού βάρους σώματος, την υγιεινή διατροφή, τη μέτρια άσκηση και τη σωστή διαχείριση του στρες. Η τελευταία μπορεί να επιτευχθεί με πολλούς τρόπους, αλλά συχνά μπορεί να χρειαστεί τη βοήθεια θεραπευτή με εξειδίκευση στη διαχείριση του στρες.
Επιμένετε στο στρες. Είναι γνωστή η έρευνά σας πάνω σε αυτό. Θεωρείτε πραγματικά ότι το στρες μάς “τρώει χρόνια”; Μπορεί να μειώσει τα χρόνια ζωής, αλλά και να μας γεράσει πριν την ώρα μας;
Ισχύουν και τα δύο. Είναι αποδεδειγμένο, εξάλλου, ότι χρόνιο ψυχοκοινωνικό στρες βλάπτει τους ιστούς μας μέσω των ορμονών του, που συμπεριλαμβάνουν την κορτιζόλη και τις φλεγμονώδεις ορμόνες του ανοσιακού συστήματος που λέγονται κυτοκίνες. Οι ουσίες αυτές αφενός εμποδίζουν την επιδιόρθωση των ιστών, ενώ, αφετέρου, αυξάνουν την οξείδωση που καταστρέφει πολλές ουσίες μέσα και έξω από το κύτταρο. Η βλάβη των τελομεριδίων, που προστατεύουν τα χρωμοσώματά μας, περιορίζει την ανανέωση των ιστών μας και συνεπώς τον χρόνο της ζωής μας.
Το χρόνιο στρες είναι ένα μεγάλο εμπόδιο στην υιοθέτηση καλών συμπεριφορών και οφείλουμε να το διαχειριζόμαστε σωστά.
Πάντως όλα δείχνουν ότι – με τον έναν ή τον άλλον τρόπο – στο μέλλον θα μπορούμε να καταφέρουμε να ζήσουμε περισσότερο. Αυτό δεν είναι ένα καλό νέο;
Το υγιές γήρας είναι το ζητούμενο και όχι η μακροζωία από μόνη της. Γήρας με προβλήματα υγείας μπορεί να γίνει ανυπόφορο, αν περιορίζει τη λειτουργικότητα και την αυτονομία του ηλικιωμένου ή της ηλικιωμένης. Τα δύο αυτά στοιχεία είναι τα βασικά προ-απαιτούμενα που καθορίζουν την ποιότητα της ζωής ενός ανθρώπου. Και δεν πρέπει να υποτιμούμε τη μοναξιά που συχνά συνοδεύει τα γηρατειά. Η παρουσία της επιταχύνει την πρόοδο του γήρατος και συνεπώς ελαττώνει το προσδόκιμο της ζωής.
Μπορείτε να μας πείτε πέντε βήματα για να εξασφαλίσει κάποιος αυτό το υγιές γήρας όπως λέτε;
Αυτή η ερώτηση για τα πέντε βήματα κανονικά χρήζει μεγάλης απάντησης. Φοβάμαι τις υπεραπλουστεύσεις, όπως και τις γενικεύσεις, αλλά θα προσπαθήσω. Σωστή διατροφή, μέτρια άσκηση, τακτική ανάπαυση, ουσιαστική διασκέδαση, θετική κοινωνικότητα και πνευματικότητα είναι τα πέντε αυτονόητα λογικά βήματα.
Αλλά, πέραν αυτών είναι πολύ σημαντικά η καλοσύνη, η υπέρβαση του εαυτού και πάνω απ΄ όλα η ύπαρξη νοήματος ζωής. Είναι προφανές ότι θα πρέπει να ακολουθήσουμε τις πανανθρώπινες αξίες που εκφράστηκαν ξεκάθαρα από τους προγόνους μας, τη φρόνηση, τη δικαιοσύνη, το θάρρος, την αυτοπειθαρχία, τον ανθρωπισμό και την υπέρβαση.
Μιλήστε μου για την αξία της διατροφής στο θέμα του healthy ageing και την αντίστοιχη αξία της γυμναστικής. Ποια από τις δύο συνήθειες θεωρείτε πιο σημαντική, για εκείνους που θέτουν ως στόχο το “υγιές γήρας”;
Είναι απαραίτητες και οι δύο. Σήμερα γνωρίζουμε ότι η καλή σκελετική μυϊκή μάζα είναι ένας εξαιρετικός προβλεπτικός δείκτης καλής υγείας και προσδόκιμου επιβίωσης. Καλή διατροφή, άσκηση και αποτελεσματική διαχείριση του στρες είναι “εκ των ων ουκ άνευ”.
Υπάρχουν αρκετές έρευνες που επιβεβαιώνουν κάποιους παράγοντες ή συνήθειες που σχετίζονται με τη μακροζωία. Μεταξύ αυτών είναι και η ενεργή σεξουαλική ζωή. Ισχύει αυτό;
Κατά τη γνώμη μου, η καλή διαχείριση του στρες είναι το κλειδί. Συμβαίνει σε μερικούς ανθρώπους αυτόματα, αλλά στους πιο πολλούς μπορεί να διδαχτεί. Ο κοινός παρονομαστής στις λεγόμενες «μπλε ζώνες», δηλ. περιοχές που έχουν πολλούς υπερ-αιωνόβιους, όπως για παράδειγμα η Ικαρία, είναι η έλλειψη χρόνιου στρες. Ισχύει, όμως, ότι η καλή σεξουαλική λειτουργία αποτελεί δείγμα καλής ψυχικής και σωματικής υγείας.
Ας μιλήσουμε για την αξία της προληπτικής ιατρικής. Τελικά, αυτό το καθιερωμένο ετήσιο check up είναι καίριας σημασίας, αν θέλουμε να πορευτούμε προς το healthy ageing;
Το καθιερωμένο ετήσιο check-up μετά από μια ορισμένη ηλικία είναι βασικό για την πρόληψη. Οτιδήποτε διαγιγνώσκεται έγκαιρα έχει καλύτερη πρόγνωση. Ας μην το ξεχνάμε αυτό.
Ο κοινός παρονομαστής στις λεγόμενες «μπλε ζώνες», δηλαδή σε περιοχές που έχουν πολλούς υπερ-αιωνόβιους είναι η έλλειψη χρόνιου στρες.
Ηλικιωμένοι, υπερβολικά απορροφημένοι από την υγεία τους. Θεωρείτε ότι είναι ένα φαινόμενο αυτό; Προσωπικά έχω κουραστεί να βλέπω τον μπαμπά μου να ασχολείται συνέχεια με τις εξετάσεις του και να τρέχει από γιατρό σε γιατρό … Μήπως τελικά το να ασχολείσαι πολύ με την υγεία σου δημιουργεί ένα νέο άγχος;
Αν ο μπαμπάς σας φροντίζει την υγεία του, ακόμα κι αν ασχολείται σε υπερβολικό βαθμό με τις ιατρικές του εξετάσεις, τότε μάλλον είστε τυχερή, μια και δεν θα χρειαστεί πιθανόν να τον φροντίσετε εσείς. Μερικές φορές μπορεί πράγματι σε αυτές τις μεγάλες ηλικίες να δούμε κάποια πιο έντονη ανησυχία για τα θέματα υγείας. Είναι εύλογο θεωρώ. Σίγουρα όμως προτιμάμε ένα άτομο τρίτης ηλικίας να προσέχει την υγεία του παρά να έχει παραιτηθεί και ως εκ τούτου να είναι απορυθμισμένο σε ό,τι αφορά τους βασικούς δείκτες υγείας.
Κι ας μιλήσουμε και για το άλλο σημαντικό κομμάτι της προληπτικής ιατρικής, για τα εμβόλια. Τα εμβόλια δεν είναι μόνο για τα παιδιά. Είναι απαραίτητα και για τους ενήλικες, καθώς αυξάνουν τις πιθανότητες να γεράσουν ασφαλέστερα;
Ναι. Το ίδιο ισχύει και για τα εμβόλια στους ενηλίκους. Πάντα με τη συμβουλή του παθολόγου, όλα τα ενδεδειγμένα εμβόλια πρέπει να γίνονται ανελλιπώς. Εμβόλια κατά του πνευμονιόκοκκου, του έρπητα ζωστήρα και το ετήσιο της γρίπης συνιστώνται μετά τα πενήντα, δεδομένου ότι, καθώς μεγαλώνουμε, αποδυναμώνεται το ανοσοποιητικό μας και γινόμαστε πιο ευάλωτοι στις λοιμώξεις. Κάνοντας τα εμβόλια που συστήνονται για την ηλικία μας, θωρακιζόμαστε και γινόμαστε πιο ασφαλείς, καθώς μεγαλώνουμε. Η γνώμη μου είναι επίσης ότι όλα να νεότερα άτομα, άνδρες και γυναίκες, θα πρέπει να κάνουν και το εμβόλιο κατά του HPV. Ας μη ξεχνάμε ότι 5% του συνόλου των καρκίνων οφείλονται στον HPV.
Αν κάποιος στο μεγαλύτερο μέρος της ζωής του είχε επιβαρυντικές για την υγεία του συνήθειες π.χ. κάπνισμα, κακή διατροφή, καθιστική ζωή, είναι μάταιη μια στροφή στο healthy aging; Ή ποτέ δεν είναι αργά;
Ευτυχώς, σε έναν μεγάλο βαθμό οι αρνητικές επιπτώσεις των κακών συμπεριφορών που αναφέρατε είναι αναστρέψιμες. Και όσο νωρίτερα, τόσο καλύτερα. Πράγματι, ποτέ δεν είναι αργά.
Φαντάζομαι πως κι εσείς εφαρμόζετε τις αρχές του healthy aging. Έτσι δεν είναι; Θέλετε να μας πείτε ποιες από αυτές θεωρείτε πιο σημαντικές;
O Freud είχε χαρακτηρίσει δύο πολύ σημαντικές βασικές λειτουργίες στη ζωή του ανθρώπου: Εργασία και Αγάπη. Αυτό προϋποθέτει εκτός από την ενέργεια που αφιερώνουμε στην εργασία μας, και που συχνά δίνει νόημα στη ζωή μας, να φροντίζουμε να έχουμε καλές σχέσεις στη δουλειά, ή στο σχολείο για τα παιδιά, και στον οικογενειακό και φιλικό κύκλο. Ο άνθρωπος, ως κοινωνικό ον που είναι, εξαρτάται ψυχολογικά από τον ανθρώπινο περίγυρό του. Όσον αφορά εμένα, προσπαθώ να ακολουθώ αυτά που διδάσκω, όπως τα ανέφερα προηγουμένως. Το κατά δύναμη.
Κι επομένως, τι από το δύο είναι καλύτερο; Να βγει κάποιος στη σύνταξη ή να συνεχίσει να δουλεύει μέχρι το τέλος της ζωής του;
Είναι σημαντικό να εξακολουθήσει να ασχολείται με τα ενδιαφέροντά του και με αυτά που του ή της δίνουν νόημα. Κι ο καθένας μας πρέπει να βρει το νόημα της ζωής του. Όσο πιο γρήγορα στη ζωή, τόσο το καλύτερο.
O Freud είχε χαρακτηρίσει δύο πολύ σημαντικές βασικές λειτουργίες στη ζωή του ανθρώπου: Εργασία και Αγάπη.
Κι εσείς, κύριε Χρούσο, τα θεωρείτε σημαντικά αυτά τα δύο; Την Εργασία και την Αγάπη; Φαντάζεστε τον εαυτό σας να εργάζεστε μέχρι το τέλος της ζωής σας ή προτιμάτε να αποσυρθείτε κάποια στιγμή στη ζεστασιά των αγαπημένων σας προσώπων;
Πράγματι, τα θεωρώ πολύ σημαντικά προαπαιτούμενα μιας ευτυχισμένης ζωής. Ο Bertrand Russel θεωρούσε τους επιστήμονες και τους καλλιτέχνες πιο κοντά στην ευτυχία λόγω του ότι μέσω της επιστήμης και της τέχνης, κάποιος είναι πιο κοντά σε ένα νόημα ζωής. Προσωπικά δεν πιστεύω στην απόσυρση. Το «Εργασία και Αγάπη» ισχύει σε όλα τα στάδια της ζωής.
Ο Γιώργος Χρούσος είναι Καθηγητής παιδιατρικής και ενδοκρινολογίας, Διευθυντής της Α’ πανεπιστημιακής παιδιατρικής Κλινικής Ιατρικής Σχολής στο Νοσοκομείο Παίδων «Η Αγία Σοφία», ενώ κατέχει την έδρα της UNESCO στην Εφηβική Υγεία και Ιατρική. Στην επαγγελματική του σταδιοδρομία έχει εστιάσει την έρευνά του στις νευροενδοκρινολογικές μεταβολές που συσχετίζονται με τις διαταραχές του συναισθήματος, ύπνου, αντίληψης του πόνου, και ανοσολογικής λειτουργίας, και έχει ανοίξει νέους ορίζοντες σε ένα φάσμα χρόνιων πολύπλοκων διαταραχών του ανθρώπου, όπως η κατάθλιψη, το μεταβολικό σύνδρομο, οι αυτοάνοσες και αλλεργικές παθήσεις, οι διαταραχές της διατροφής, οι διαταραχές του ύπνου και τα ψυχοσωματικά νοσήματα, η παχυσαρκία και το χρόνιο στρες. Έχει λάβει πολυάριθμα διεθνή βραβεία για το έργο του, ενώ το Institute of Scientific Information τον έχει χαρακτηρίσει ως έναν από τους πιο υψηλά αναφερόμενους επιστήμονες στον κόσμο.
Της Φλώρα Κασσαβέτη, Αρχισυντάκτρια Thrive Global Greece
