Τα σχολεία άνοιξαν. Για κάποια νήπια είναι η πρώτη φορά που αποχωρίζονται τους γονείς τους. Μάλιστα, ορισμένα ίσως βιώσουν επώδυνα την εμπειρία αυτή – με κλάμα ή ακόμη και με άρνηση για το σχολείο.

Προκειμένου να κατανοηθεί βαθύτερα το φαινόμενο αυτό, απευθυνθήκαμε στον διεθνώς αναγνωρισμένο κλινικό ερευνητή -μεταξύ άλλων- στους μηχανισμούς του στρες, τον Ελληνοαμερικανό καθηγητή Παιδιατρικής και Ενδοκρινολογίας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, Γεώργιο Χρούσο.

Ο κ. Χρούσος είναι επίσης, επικεφαλής της έδρας UNESCO Εφηβικής Υγείας και Ιατρικής, καθηγητής Παιδιατρικής, Φυσιολογίας και Βιοφυσικής του Πανεπιστημίου Τζωρτζτάουν και συγγραφέας 900 και πλέον πρωτότυπων επιστημονικών έργων.

Το επιστημονικό του έργο έχει αναφερθεί 145.000 και πλέον φορές. Σύμφωνα με την ιστοσελίδα «International Scientific Information» (ISI), είναι μεταξύ των 250 κορυφαίων επιστημόνων στην Κλινική Ιατρική, Βιολογία, Βιοχημεία και κορυφαίος κλινικός παιδίατρος και ενδοκρινολόγος παγκοσμίως. Το έργο του κ. Χρούσου, διατίθενται στην επίσημη ιστοσελίδα του: http://drchrousos.com/

Κατ’ αρχήν, κύριε καθηγητά, ποιος είναι ο σωστός όρος, «άγχος» ή «στρες» αποχωρισμού;

«Ο όρος αφορά ένα δυσάρεστο συναίσθημα που μπορεί να έχει ένα νήπιο ή και μεγαλύτερο παιδί τις πρώτες φορές που αποχωρίζεται τους γονείς του και κυρίως, του ατόμου που το φροντίζει από τη βρεφική ηλικία, που συνήθως είναι η μητέρα του. Το στρες είναι φυσιολογικό και μέχρι ενός ορίου αποδεκτό, αλλά και ζητούμενο. Αντιθέτως, το άγχος είναι το παθολογικό συναίσθημα που έχουμε όταν το στρες μας ξεπεράσει τα φυσιολογικά όρια και αντί για ωφέλιμο γίνεται βλαβερό!

Η γνώμη μου είναι ότι ο σωστός όρος είναι το «στρες του αποχωρισμού», δεδομένου ότι στην πλειοψηφία είναι μια φυσιολογική αντίδραση, χωρίς αρνητικές δράσεις για το παιδί. Το παιδί, στα πρώτα στάδια της ζωής του, είναι τελείως εξαρτημένο από τη μητέρα του ή όποιον άλλο το φροντίζει. Συνηθίζουμε να λέμε πως στον πρώτο χρόνο της ζωής, το παιδί αποτελεί συγκύτιο με τη μητέρα του, ενώ η εξάρτηση σταδιακά ελαττώνεται όπως το παιδί ωριμάζει.

Αυτός ο πρώτος δεσμός είναι και η απαρχή της κοινωνικότητας του ανθρώπου, ξεκινώντας με την αγάπη του παιδιού από και προς την μητέρα του, μια σημαντική σχέση που, αν δεν διαταραχθεί, θα επεκταθεί σταδιακά με την αγάπη και εμπιστοσύνη του παιδιού στην οικογένεια, στην κοινότητα, στην πατρίδα, στην ανθρωπότητα».

Πόσο σημαντικά είναι τα πρώτα χρόνια ζωής ενός ανθρώπου για τη μετέπειτα εξέλιξη της ψυχολογίας του;

«Είναι σημαντικό να γνωρίζουν όλοι ότι ο εγκέφαλος του ανθρώπου υφίσταται σημαντικές αλλαγές στα πρώτα πέντε χρόνια της ζωής. Π.χ., τα νευρωνικά κυκλώματα που αφορούν, όχι μόνο τις αισθήσεις, αλλά και το συναίσθημα, τον λόγο και τις λεγόμενες ανώτερες εκτελεστικές λειτουργίες, είναι τότε που παίρνουν μορφή. Η βλάβη του δεσμού με τη μητέρα, σε αυτά τα κρίσιμα χρόνια, επηρεάζει το πόσο ευτυχισμένος και σωστός ενήλικας θα καταλήξει να γίνει το παιδί».

Πώς βιώνει ένα νήπιο τον αποχωρισμό αυτόν για να πάει στο σχολείο;

«Τα κλασσικά συμπτώματα είναι μια έντονη δυσφορία του παιδιού για ένα παροδικό χωρισμό που του δημιουργεί καμιά φορά έντονη ανασφάλεια. Το παιδί, μη όντας ικανό να εξηγήσει το συναίσθημά του και μη μπορώντας να εκλογικεύσει το χωρισμό, συνήθως βάζει τα κλάματα, προσκολλάται στον γονέα, δείχνει πως υποφέρει».

Ποια είναι η χρονική διάρκεια του στρες του αποχωρισμού και επιτυχούς προσαρμογής στο σχολικό περιβάλλον;

«Σε ένα παιδί με δυνατό, σωστό δεσμό προς τον/την φροντιστή του, το στρες του αποχωρισμού είναι παροδικά ισχυρό, υποχωρεί όμως, γρήγορα και το παιδί επανέρχεται στη συνηθισμένη του συναισθηματική κατάσταση ηρεμίας. Πρέπει να καταλάβουμε ότι ο αποχωρισμός είναι ένα φυσιολογικό συναισθηματικό στρες που το υγιές παιδί θα το ξεπεράσει γρήγορα. Αυτό λέγεται ψυχοσωματική ανθεκτικότητα στο στρες (resilience)».

Με ποιους τρόπους μπορεί να αντιμετωπιστεί το στρες του αποχωρισμού;

«Η διαχείριση του στρες του αποχωρισμού είναι η προετοιμασία του παιδιού με λογική συζήτηση και η γνωριμία του με αυτούς που θα αναλάβουν τη φροντίδα του. Η κοινωνικοποίηση του παιδιού από ενωρίς μπορεί να είναι πολύ ωφέλιμη για την ψυχολογική του ανάπτυξη. Είμαστε ένα πολύ κοινωνικό είδος και η συμβίωση και συνεργασία μας με τους άλλους είναι πολύ βασικά συστατικά της ευτυχίας μας σε όλη μας τη ζωή».

Σε ποιες περιπτώσεις μπορεί το στρες του αποχωρισμού να επανεμφανιστεί;

«Αλλαγή του εξωτερικού περιβάλλοντας σίγουρα μπορεί να προκαλέσει επανεμφάνιση του άγχους αποχωρισμού. Ομως, και η αλλαγή συνθηκών στην οικογένεια και το σπίτι, ιδίως εμφάνιση ενός νέου στρεσογόνου παράγοντα, όπως ένα νέο αδελφάκι ή ένας χωρισμός, διαζύγιο ή θάνατος, μπορεί να ελαττώσει την ψυχική ανθεκτικότητα του παιδιού».

Πότε το στρες αποχωρισμού μπορεί να εξελιχθεί σε διαταραχή;

«Οταν το στρες του αποχωρισμού γίνει πραγματικό άγχος, τότε ξεκινάει η παθολογία. Η αγχώδης διαταραχή στα παιδιά μπορεί να έχει πολλά αρνητικά συνεπακόλουθα, όπως φοβίες, κρίσεις πανικού, σωματοποίηση σε πονοκέφαλο ή κοιλιακό άλγος, δυσκολίες στη μάθηση και παθολογικές συμπεριφορές. Σε αυτή την περίπτωση, το παιδί και η οικογένεια θα χρειαστούν βοήθεια από ειδικούς. Το καλό είναι ότι η παραπάνω παθολογία είναι θεραπεύσιμη και οι αρνητικές επιδράσεις αναστρέψιμες».

Ο διεθνώς διακεκριμένος Ελληνοαμερικανός καθηγητής Παιδιατρικής και Ενδοκρινολογίας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, Γεώργιος Χρούσος.

 

Της Δέσποινας Αφεντούλη

Πηγή: Εθνικός Κήρυξ