Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών. Όχι μόνο μια αναπαραγωγική διαταραχή
Το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών (ΣΠΩ), η συχνότερη ενδοκρινοπάθεια των γυναικών αναπαραγωγικής ηλικίας (5-8% των γυναικών), περιγράφηκε για πρώτη φορά το 1935 από τους Stein και Leventhal. Εβδομήνατα πέντε χρόνια μετά αποτελεί μια ετερογενή ενδοκρινική και μεταβολική διαταραχή αγνώστου αιτιολογίας η οποία βρίσκεται στο επίκεντρο της σύγχρονης ιατρικής έρευνας λόγω της συχνότητας της κλινικής ετερογένειας, καθώς επίσης και των μακροπρόθεσμων μεταβολικών και καρδιαγγειακών επιπτώσεων της.
Το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών αποτελεί κλινική διάγνωση, που χαρακτηρίζεται από την παρουσία δύο, τουλάχιστον, από τα παρακάτω τρία χαρακτηριστικά:
Α) χρόνια ανωοθυλακιορρηξία (που εκδηλώνεται ως αραιομηνόρροια ή αμηνόρροια, δηλαδή λιγότερο από έξι κύκλους κατά την διάρκεια ενός έτους).
Β) Βιοχημική υπερανδογοναιμία (αύξηση ανδρογόνων στο αίμα) ή υπερανδρογονισμός (κλινική εικόνα υπερανδογοναιμίας χωρίς ανάλογα βιοχημικά ευρήματα)
Γ) Πολυκυστική μορφολογία ωοθηκών κατά τον υπερηχογραφικό έλεγχο
Σημαντική προϋπόθεση για την ορθή διάγνωση του ΣΠΩ είναι ο αποκλεισμός άλλων ενδοκρινολογικών παθήσεων ή/και χρήση φαρμάκων που μπορεί να προκαλέσουν ανωοθυλακιορρηξία και κλινική ή βιοχημική υπερανδρογοναιμία.
Η αιτιοπαθογένεια του ΣΠΩ δεν έχει ακόμη διευκρινισθεί, αν και υπάρχουν διάφορες θεωρίες για τις αιτίες εμφάνισης του. Οι κυριότερες είναι η διαταραχή της ωοθηκικής και, ενδεχομένως, της επινεφριδικής λειτουργίας, η θεωρία της αντίστασης της ινσουλίνης και της αντισταθμιστικής υπερινσουλιναιμίας καθώς και η θεωρία της διαταραχής έκκρισης υποθαλαμικών (GnRH) και υποφυσιακών (LH) ορμονών και οι τρεις τους με κοινό παρανομαστή την αυξημένη παραγωγή ανδρογόνων. Η οικογενής εμφάνιση του συνδρόμου είναι γνωστή από πολλά χρόνια. Αυτό σημαίνει ότι αρκετές φορές υπάρχει θετικό οικογενειακό ιστορικό για ΣΠΩ στην υπό εξέταση ασθενή μας.
Όπως προαναφέρθηκε στα κριτήρια διάγνωσης οι ασθενείς συνήθως προσέρχονται για ένα ή περισσότερα συμπτώματα όπως διαταραχές του κύκλου (αραιοί/συνχοί/απουσία κύκλων), υπογονιμότητα, δασυτριχισμό, ακμή, ανδρικού τύπου αλωπέκια, ακμή. Η αναγνώριση του συνδρόμου στην πλήρη του κλινική έκφραση δεν παρουσιάζει παθογνωμονικά σημεία και η φαινοτυπική του ετερογένεια αποτελεί διαγνωστική πρόκληση. Εδώ παίζει σημαντικό ρόλο η αξιολόγηση της ασθενούς από Ενδοκρινολόγο ώστε με την λήψη του ιατρικού ιστορικού, την αντικειμενική εξέταση και την διενέργεια κατάλληλων εξετάσεων να γίνει η σωστή διάγνωση και επομένως σωστή και εξατομικευμένη θεραπεία.
‘Οσον αφορά την θεραπευτική προσέγγιση της ασθενούς έχει μεγάλη σημασία να λαμβάνουμε υπόψη ότι το ΣΠΩ θεωρείται κατεξοχήν αναπαραγωγική αλλά και μεταβολική διαταραχή. Το 30-75% των γυναικών με ΣΠΩ είναι παχύσαρκες και στην πλειοψηφία τους εμφανίζουν ανδρικού τύπου κατανομή με συσσώρευση σπλαγχνικού λίπους στην κοιλιακή χώρα, αυτό που πολύ συχνά ονομάζουμε «κακό λίπος» και που ευθύνεται, στο πολύ γνωστό σε όλους μας, Μεταβολικό Σύνδρομο. Επίσης στις υπέρβαρες και παχύσαρκες προεμμηνοπαυσιακές γυναίκες ο επιπολασμός του ΣΠΩ είναι τετραπλάσιος από αυτόν στον γενικό πληθυσμό. Γυναίκες με ΣΠΩ και αραιομηνόρροια (παχύσαρκες και μη) εμφανίζουν αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης Σακχαρώδη Διαβήτη τύπου 2 ο οποίος είναι ακόμα μεγαλύτερος όταν συνυπάρχει παχυσαρκία και οικογενειακό ιστορικό σακχαρώδη διαβήτη. Επίσης το ΣΠΩ συνοδεύεται από αύξηση του κινδύνου εμφάνισης υπερχοληστερολαιμίας και υπερτριγλυκεριδαιμίας, ενώ στις μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες με ιστορικό ΣΠΩ αυξάνεται κατακόρυφα η συχνότητα εμφάνισης αρτηριακής πίεσης.
Συνοψίζοντας, η πολυσυστηματική κλινική έκφραση του ΣΠΩ επιτάσσει αντίστοιχα πολυμετωπική θεραπευτική προσέγγιση και εδώ πέραν της εξατομικευμένης φαρμακευτικής αγωγής, πρωταρχικό ρόλο παίζει η αλλαγή τρόπου ζωής, δηλαδή υιοθέτηση σωστής διατροφικής συμπεριφοράς και σωματικής άσκησης.
