Ο καταξιωμένος διεθνώς επιστήμονας Γ. Χρούσος, γράφοντας στην «Κ», θίγει εμφατικά το επίκαιρο ζήτημα «ποιότητας» και επιλογής όσων ηγούνται μονάδων του Εθνικού Συστήματος Υγείας, αναλύοντας τα θετικά και αρνητικά του ΕΣΥ, εστιάζοντας στα πρόσωπα και στην ανάγκη ανάσχεσης της φυγής άξιου επιστημονικού δυναμικού.

«Είμαστε 10 εκατομμύρια άνθρωποι που γενικά μεγαλώσαμε σε ένα περιβάλλον με αξίες και αρχές. Διαθέτουμε ένα οργανωμένο δημόσιο σύστημα υγείας που λειτουργεί ως δίχτυ ασφαλείας για όλους μας. Εχουμε πανεπιστημιακές ιατρικές σχολές σε κάθε μείζονα Περιφέρεια της χώρας, που παρά τις οικονομικές και άλλες δυσκολίες των τελευταίων χρόνων, εξακολουθούν να παρέχουν υψηλής ποιότητας κλινικό, διδακτικό και ερευνητικό  έργο. Εχουμε ένα Εθνικό Σύστημα Υγείας με μεγάλα κεντρικά και περιφερειακά νοσοκομεία, που καλύπτει κάθε γωνιά της χώρας, με μικρότερα νοσοκομεία, κέντρα υγείας και αγροτικά ιατρεία και στα πιο απόμακρα μέρη. Ο ευπαθής πληθυσμός της χώρας καλύπτεται θεωρητικά από το ελληνικό Δημόσιο, αν το γνωρίζει, και μπορεί να διεκδικεί τα δικαιώματά του, ενώ υπάρχουν άξιες εθελοντικές οργανώσεις που προσπαθούν να καλύψουν τα τυχόν κενά.

Οι υγειονομικοί δείκτες που έχουμε στη διάθεσή μας είναι σχετικά καλοί. Η περιγεννητική θνησιμότητα είναι πολύ χαμηλή, ενώ η εμβολιαστική κάλυψη του παιδικού πληθυσμού πολύ υψηλή. Περάσαμε τη μίζερη δεκαετία της οικονομικής κρίσης με υπομονή και προσπάθεια και όλοι ελπίζουμε ότι σταδιακά θα ανανήψουμε. Οπως θα ανέμενε κανείς, η κρίση επηρέασε αρνητικά την ψυχική και σωματική υγεία του πληθυσμού μας και, για να είμαι ειλικρινής, είδα και βλέπω με θαυμασμό την ψυχική μας ανθεκτικότητα ως λαού. Φυσικά, και πάλι όπως θα ανέμενε κανείς, ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού μας, ιδίως νέοι άνθρωποι, αναγκάστηκε να μεταναστεύσει σε αναζήτηση καλύτερης τύχης και καλύτερων συνθηκών σε άλλες χώρες. Η απώλεια νέων, μορφωμένων πολιτών, η λεγόμενη διαρροή εγκεφάλων, είναι ένα από τα τραγικά αποτελέσματα της κρίσης, ίσως το πιο σημαντικό, που θα το πληρώσει ακριβά η χώρα.

Το δημόσιο σύστημα υγείας της χώρας μας έχει βέβαια και τα αρνητικά του, τα οποία είναι, όμως, διορθώσιμα. Οι ιατρικές σχολές και τα μεγάλα νοσοκομεία λειτουργούν με κυριολεκτικά σκελετικό ιατρικό, νοσηλευτικό, παραϊατρικό και γραμματειακό προσωπικό. Αν κρίνω από αυτά που γνωρίζω προσωπικά, είμαστε περίπου στο 50% των στελεχών που είχαμε προ της κρίσης. Ο αριθμός των ασθενών εν τω μεταξύ έχει αυξηθεί, κυρίως λόγω της φτωχοποίησης του πληθυσμού και της παρουσίας των μεταναστών. Η αυξημένη ποσότητα της δουλειάς έχει βαρύνει τον φόρτο της εργασίας ανά εργαζόμενο, προκαλώντας εργασιακή εξουθένωση σε ένα ποσοστό, όπως θα το περιμέναμε. Εφημερίες, γιορτές, διακοπές, βγαίνουν πολύ δύσκολα, ενώ συχνά δημιουργούνται αντιθέσεις, συγκρούσεις και γκρίνια. Είναι γνωστό από διεθνείς μελέτες ότι τέτοιες καταστάσεις συνοδεύονται από σημαντικά λάθη στη φροντίδα των ασθενών. Ο αριθμός και η σοβαρότητα των λαθών είναι ευθέως ανάλογα της εργασιακής ψυχικής εξουθένωσης των γιατρών και των νοσηλευτών.

Στις ΗΠΑ, το προσδόκιμο επιβίωσης των γιατρών είναι γενικά ελαττωμένο, κατά 5 χρόνια στους άνδρες και 8 χρόνια στις γυναίκες γιατρούς. Ανάλυση των δεδομένων δείχνει τις υπερβολικές ώρες εργασίας, τις νυχτερινές εφημερίες, τις εφημερίες των αργιών, τον γραμματειακό, μη ιατρικό, φόρτο, και την κακή ηγεσία, σαν τους κύριους στρεσογόνους παράγοντες που προκαλούν ψυχική και σωματική νοσηρότητα, με αποτέλεσμα τη βράχυνση του προσδόκιμου της ζωής τους. Δεν έχω υπόψη μου στοιχεία για την Ελλάδα, αλλά πιστεύω ότι η τωρινή κατάσταση των εργαζομένων στα μεγάλα νοσοκομεία μας είναι ανυπόφορη και δεν μπορεί παρά να δράσει αρνητικά και για τους ασθενείς, αλλά και για τους θεράποντές τους. Παρενθετικά, κοίταξα και το προσδόκιμο της επιβίωσης των γιατρών στο Ηνωμένο Βασίλειο, το οποίο δεν φαίνεται να διαφέρει από τον γενικό πληθυσμό. Η πιθανή εξήγηση είναι η καλύτερη ίσως πιο ορθολογική οργάνωση του βρετανικού συστήματος υγείας που πιθανόν προστατεύει τους εργαζομένους σε αυτό.

Είναι ενδιαφέρον ότι, αν κοιτάξει κάποιος τα συνολικά νούμερα των γιατρών στο Εθνικό Σύστημα Υγείας της χώρας μας, αυτά δεν φαίνονται ιδιαίτερα χαμηλά για τον πληθυσμό μας. Τι μπορεί να σημαίνει αυτό; Μάλλον, η εξήγηση θα μπορούσε να είναι απλή, ανισοκατανομή. Από την άλλη μεριά, η εμπειρία μου από το Νοσοκομείο Παίδων “Αγία Σοφία” είναι ότι πολλές φορές γινόταν διακομιδή ασθενών από νοσοκομεία της Περιφέρειας, οι οποίοι θα έπρεπε να είχαν αντιμετωπιστεί στον τόπο τους. Τι μπορεί να φταίει γι’ αυτό; Κάλλιστα, θα μπορούσε να οφειλόταν σε έλλειψη ειδικών. Εχουμε πολλά, μέσου μεγέθους και μικρά περιφερειακά νοσοκομεία, τα οποία δεν είναι ορθολογικά ή πλήρως στελεχωμένα. Μερικά απέχουν μεταξύ τους ελάχιστα χιλιόμετρα. Δεν θα μπορούσαν να  συγκεντρωθούν οι εργαζόμενοι σε ένα από αυτά; Η ποιότητα της ιατρικής φροντίδας προς τον ασθενή θα βελτιωνόταν, ενώ ταυτόχρονα θα καλυτέρευε και η ζωή όλων των εργαζομένων, θα ελαττώνονταν οι αχρείαστες διακομιδές προς το κέντρο, και θα γινόταν και οικονομία.

Είναι προφανές ότι το δημόσιο σύστημα υγείας προσφέρει τα μέγιστα στον Ελληνα ασθενή. Ομως, έχει ελλείματα που πρέπει και μπορούν να καλυφθούν. Αυτά είναι: η έλλειψη προσωπικού στα κεντρικά νοσοκομεία, η ανορθολογική κατανομή του προσωπικού, η αδυναμία περιφερειακών νοσοκομείων να φροντίσουν τους ασθενείς τους επί τόπου, και η ύπαρξη πολλών μικρών και μεσαίων νοσοκομείων που θα μπορούσαν να ενωθούν σε ισχυρές περιφερειακές μονάδες με καλύτερη προσφορά στις περιοχές τους. Η υπάρχουσα δομή του δημόσιου συστήματος υγείας στη χώρα μας είναι μια πολύ ισχυρή βάση πάνω στην οποία μπορούμε να στηριχθούμε για να φτιάξουμε ένα ποιοτικό και αποτελεσματικό δίκτυο ασφαλείας για την πλειονότητα του πληθυσμού μας.

Για να επιτύχουμε, χρειαζόμαστε να δημιουργήσουμε ένα ευνοϊκό εργασιακό περιβάλλον που θα επιτρέψει στους εργαζομένους να δείξουν τον καλύτερο εαυτό τους. Η εργασία στην υγεία είναι λειτούργημα προσφοράς στον συνάνθρωπο. Εκ φύσεως, είναι αλτρουιστική και υπερβατική. Το επαγγελματικό δυναμικό μας είναι ισχυρό και αυτό αποδεικνύεται από το ότι οι νέοι μας επιστήμονες είναι περιζήτητοι στο εξωτερικό. Ας τους κρατήσουμε εδώ, ας τους προσφέρουμε στη χώρα μας αυτό που βρίσκουν εκτός. Η δική τους καλή ποιότητα εργασιακής ζωής αυτόματα θα βελτιώσει και την απόδοσή τους στην άσκηση των καθηκόντων τους και την προσφορά τους στους ασθενείς. Είναι προφανές ότι η ηγεσία των υγειονομικών μονάδων, όπως και όλων των οργανισμών, οφείλει να ασκείται από άξιους, άριστους ανθρώπους με ουσιαστική πείρα στη διοίκηση, και με τις απαραίτητες γνώσεις και αρετές».

Του ΓΕΩΡΓΙΟΥ Π. ΧΡΟΥΣΟΥ, MD, MACP, MACE, FRCP Ομότιμος Καθηγητής Παιδιατρικής και Ενδοκρινολογίας, Επικεφαλής, Εδρα UNESCO Εφηβικής Υγείας και Ιατρικής, Μονάδα Κλινικής και Μεταφραστικής Ερευνας στην Ενδοκρινολογία, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Πηγή: kathimerini.gr